Του Θωμά Σιταρά
…Νομίζω ότι χρωστάμε στην πανέμορφη συνοικία του Παγκρατίου καθώς και στο Βύρωνα, να σας μεταφέρουμε σε μια πιο γαλήνια εικόνα. Τότε που οι ταλαιπωρημένοι πρόσφυγες κτίζανε το δικό τους όμορφο, νοικοκυρεμένο κόσμο, όπως είχαν συνηθίσει από απέναντι!
Ελάτε να πάρουμε το τραμ να πάμε στο Παγκράτι. Εβδομήντα χιλιάδες κάτοικοι! Aπίστευτο. Όσους δηλαδή είχε απάνω κάτω όλη η Αθήνα επί της δευτέρας βασιλείας. Αν ρωτάτε πόσους κατοίκους είχε η Αθήνα επί Όθωνος: ούτε σαράντα χιλιάδες.
Περνάμε τη γέφυρα του Ιλισού και βρισκόμαστε de l’ autre côté de l’eau, -από το άλλο μέρος του νερού-,στην άλλη όχθη όπου το περίφημο Βατραχονήσι *, για τα ωραία κορίτσια του οποίου η λαϊκή μούσα εμπνεύστηκε το γνωστό παλαιό τραγούδι:
Πάρε με Αντριάνα μου
να σε βοηθώ στη πλύση
και να σου κουβαλώ νερό
απ’ το Βατραχονήσι
Όσο όμως προχωρούμε βλέπουμε όχι πια σπίτια, μα παλάτια ολόκληρα, μαγαζιά πολυτελείας και ό,τι θέλεις. Μια νέα πόλή. Στο τέρμα του τραμ μπύρες και ρεστοράν πολυτελέστατα, βαφεία –σε όλη την Αθήνα προ δεκαετίας υπήρχε μόνο ένα βαφείο- και ό,τι μπορείς να φανταστείς πως έχει μια πόλη. Το καλοκαίρι θέατρο και τώρα το χειμώνα κινηματογράφο. Χοροδιδασκαλεία δε όσα θέλεις.
Βλέπουμε σε ένα ρεστοράν με ένα περιποιημένο περιβολάκι, αρκετό κόσμο, μια δε επιγραφή «Εδώ υπάρχει ρετσίνα Μεσογείων». Το Αττικό αυτό ποτό μας τραβάει και καθόμαστε. Έχει ένα κοκκινέλι έκτακτο. Υπό την επήρεια του διάφοροι μπεκρήδες της γειτονιάς τραγουδάνε με κιθάρες. Ψάλλουν τα προσόντα των θηλυκών της γειτονιάς:
Εις το Παγκράτι όλες
Τρελλές και κουτσομπόλες…
Είναι Κυριακή και το ίδιο γίνεται σε όλα τα πλαγινά μαγαζιά. Όλο το Παγκράτι γλεντάει και τραγουδάει. Όξω φτώχεια!
Ας προχωρήσουμε όμως και προς το συνοικισμό του Βύρωνα, όπου εγκαταστάθηκαν περίπου είκοσι χιλιάδες πρόσφυγες.
Τί είναι αυτό; Τί κοσμοπλημμύρα! Σε συνοικισμό βρισκόμαστε ή στην οδό Σταδίου σε ημέρες της Αποκριάς;
Συνοικισμός προσφύγων είναι εδώ ή Ντωβίλ, όπου οι κυρίες επιδεικνύουν τις τουαλέτες των; Τα κακόμοιρα τα κορίτσια ήρθαν με το πουκάμισο από τη Σμύρνη και τώρα με τη δουλειά τους, άλλη με τη βελόνα, άλλη με τη γραφομηχανή πολεμάνε να ζήσουν και να κρατήσουν την αξιοπρέπειά τους. Νοικοκυροκόριτσα βλέπεις καλομαθημένα. Μια παροιμία λέει: «Και τα δαχτυλίδια να πέσουν, μένουν στα δάχτυλα τα σημάδια».
Ας προχωρήσουμε όμως προς την Αγορά. Άλλη έκπληξη μας περιμένει. Τί μπακάλικα και μανάβικα είναι αυτά που τίποτα δε λείπει! Κάθε είδους μαγαζιά: καφενεία, ζαχαροπλαστεία, μπυραρίες και ό,τι άλλο βάλει ο νους σου. Και τί καθαρά όλα και σερβίρισμα τέλειο. Ας έρθουν εδώ οι καταστηματάρχες της πρωτεύουσας για να μάθουν λίγο πολιτισμό!
Κόσμος πολύς σαν σε πανηγύρι παντού. Γλεντάει τη Κυριακή του γιατί αύριο πάλι αρχίζει το μαγκανοπήγαδο, η καθημερινή δουλειά.
Πόσα ντάνσιγκ και χοροδιδασκαλεία νομίζετε πως έχει ο συνοικισμός; Τρία παρακαλώ χωρίς να λογαριάσουμε και τη «Ριβιέρα», ένα κέντρο επάνω στο ψήλωμα του λόφου, έξω από το συνοικισμό, όπου το καλοκαίρι μαζεύονται του κόσμου τα αυτοκίνητα και υπάρχει κίνηση μεγάλη.
Μα ας προχωρήσουμε τέλος πάντων να δούμε τι είναι και αυτή η ξακουστή «Ριβιέρα», που το καλοκαίρι πηγαίνουν οι Αθηναίοι για να δουν τις κόρες της Ιωνίας να χορεύουν.
Στο ύψωμα επάνω μία ταράτσα, όπου μπορεί να γίνει χορός το καλοκαίρι, και μια αρκετά μεγάλη σάλα. Κάνει αρκετή ψυχρίτσα, γιατί είναι και ψηλά, και ο περισσότερος κόσμος έχει μαζευτεί τώρα μέσα. Μια ορχήστρα στη γωνία, και ζευγάρια που χορεύουν ταγκό και φοξ-τροτ.
Σε όλων τα πρόσωπα θα διαβάσεις, πως με όλο αυτό το γλέντι, με όλο αυτό το χορό, προσπαθούν να ξεχάσουν τη συμφορά που έπαθαν. Θα δεις ακόμα μια νοσταλγία για κάποια μακρινά ακρογιάλια που δεν ελπίζουν να ξαναδούνε.
Μερικά παιδιά παίζουν στο δρόμο και οι φωνές τους ακούγονται ως εδώ επάνω. Είναι τα πιο ευτυχισμένα. Μέσα στην αφροντισιά τους δεν συλλογίζονται τα περασμένα. Όταν έγινε η καταστροφή ήσαν τόσο μικρά, μωρά ακόμη…
Από εδώ ψηλά φαίνεται η θάλασσα. Καθώς σκοτεινιάζει, οι σταχτιές στέγες των πρόχειρων αυτών σπιτιών του συνοικισμού, μαζί με κάτι τσαντίρια σπαρμένα εδώ και εκεί, όπου κάθονται ακόμη οι άστεγοι, μου δίνουν την εντύπωση καραβιών, που ξεκίνησαν από κάπου μακριά, από μερικά άλλα ακρογιάλια και δαρμένα από τη φουρτούνα έπεσαν εδώ, τσακισμένα, άραξαν ή μάλλον εξόκειλαν στα πόδια του θείου Υμηττού.
(Βασισμένο σε οδοιπορικό των ΑΘΗΝΑΙΚΩΝ ΝΕΩΝ, 1933)
Σημείωση: Όπως κατέβαινε ο Ιλισός από τον Υμηττό, κοντά στο Στάδιο είχε δημιουργηθεί μια μικρή καταπράσινη νησίδα με πολλά βατράχια –εξ ου και η ονομασία του. Εκεί λοιπόν μαζευόντουσαν οι νοικοκυρές και οι πλύστρες από τις γύρω γειτονιές και γινόταν και το σχετικό κόρτε από τους λιμοκοντόρους. Ο παρακείμενος πευκόφυτος λόφος του Αρδηττού ήταν ιδανικό καταφύγιο για τα ζευγαράκια γι΄αυτό και λεγόταν «Παντρεμενάδικα».
Θωμάς Σιταράς, Αθηναιογράφος- Συγγραφέας, FB: Σιταράς Θωμάς
Πηγή: protothema.gr
