Το 1967 προήλθε ως αποτέλεσμα της κρίσης του τότε πολιτικού συστήματος. Αυτό μας διδάσκει, ότι η κρίση δεν σημαίνει ότι ακολουθεί προοδευτική διέξοδος.
Οι ηγέτες του πραξικοπήματος(από αριστερά προς δεξιά):Στυλιανός Παττακός, Γεώργιος Παπαδόπουλος και Νικόλαος Μακαρέζος
Ανάμεσα σε χιλιάδες άλλους Έλληνες και Ελληνίδες είναι και εκατοντάδες Βυρωνιώτες που συνελήφθησαν, βασανίστηκαν και βρέθηκαν κρατούμενοι και κρατούμενες στην ασφάλεια, στις φυλακές, εξόριστοι στη Γυάρο.
Μεταξύ άλλων ο Κώστας Δαβανέλλος και η Φωτεινή Μιχαηλίδου.
Στις 21 Απριλίου 1967 -και ενώ είχαν προκηρυχθεί εκλογές για τις 28 Μαΐου- μία ομάδα αξιωματικών του στρατού υπό την ηγεσία του ταξίαρχου Στυλιανού Παττακού και των συνταγματαρχών Γεωργίου Παπαδόπουλου και Νικόλαου Μακαρέζου κατέλαβε την εξουσία με πραξικόπημα.
Έχοντας εξασφαλίσει περίπου 100 τεθωρακισμένα στην περιοχή της πρωτεύουσας, οι πραξικοπηματίες κινήθηκαν τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου και κατέλαβαν αρχικά το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Στη συνέχεια έβαλαν σε εφαρμογή το σχέδιο έκτακτης ανάγκης του ΝΑΤΟ με κωδικό “Σχέδιο Προμηθεύς” με αποτέλεσμα να κινητοποιηθούν όλες οι στρατιωτικές μονάδες της Αττικής.
Το συγκεκριμένο σχέδιο προορίζονταν για την αναγκαστική ανάληψη εξουσίας από το στρατό με σκοπό την εξουδετέρωση κομμουνιστικής εξέγερσης σε περίπτωση που εισέβαλλαν στην Ελλάδα δυνάμεις του Σοβιετικού Στρατού.
Ο έμπιστος του βασιλιά αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού στρατηγός Γρηγόριος Σπαντιδάκης αντικαταστάθηκε από τον Οδυσσέα Αγγελή. Ο Αγγελής κάνοντας χρήση του νέου του αξιώματος έδωσε εντολή στο Γ΄ Σώμα Στρατού στη Θεσσαλονίκη να εφαρμόσει το “Σχέδιο Προμηθεύς” σε όλη τη χώρα.
Τον Δεκέμβριο του 1967 ο βασιλιάς Κωνσταντίνος επιχείρησε αντί-κίνημα για την ανατροπή των πραξικοπηματιών, το οποίο όμως απέτυχε. Ο ίδιος και η οικογένειά του κατέφυγαν στην Ιταλία. Η Ελλάδα τυπικά παρέμεινε βασιλευομένη δημοκρατία με τους στρατιωτικούς να ορίζουν αντιβασιλέα τον Γεώργιο Ζωιτάκη.
Το σύμβολο της Στρατιωτικής Χούντας, ο αναγεννώμενος από τις στάχτες του φοίνικας
Αμερικανοί πολιτικοί και στρατιωτικοί αποτέλεσαν ισχυρότατο στήριγμα στους δικτάτορες.
Ο πρώην αντιπρόεδρος και μετέπειτα πρόεδρος των Η.Π.Α., Ρίτσαρντ Νίξον, ήταν ο πρώτος κορυφαίος Αμερικανός πολιτικός, που έφτασε στην Αθήνα δύο μόλις μήνες μετά το πραξικόπημα στις 20 Ιουνίου 1967. Ο Ρίτσαρντ Νίξον επισκέφθηκε τον πρωθυπουργό της χούντας Κόλλια, τον υπουργό Εξωτερικών Παύλο Οικονόμου-Γκούρα και τον υπουργό Εσωτερικών Στυλιανό Παττακό. Την ίδια ημέρα, πριν αναχωρήσει για το Ισραήλ, ο Αμερικανός επίσημος δέχθηκε τους δημοσιογράφους στους οποίους μεταξύ άλλων δήλωσε: «Γενική εντύπωσίς μου είναι ότι όλοι οι συνομιληταί μου, μου κατέστησαν εμφαντικώς ενδεικτικόν ότι ευνοούν την αρχήν της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και ότι επιθυμούν να την αποκαταστήσουν όσον το δυνατόν ταχύτερον». Μάλιστα ο Νίξον δεν παρέλειψε να τονίσει ότι «επί του θέματος τούτου ο βασιλεύς είναι ιδιαιτέρως απερίφραστος και αποφασιστικός».
Εξαιρετικά θερμός απέναντι στους δικτάτορες ήταν ο αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ιάκωβος, ο οποίος επισκέφθηκε τον πρωθυπουργό του στρατιωτικού καθεστώτος Κωνσταντίνο Κόλλια στις 2 Αυγούστου1967, υπογραμμίζοντας ότι η επίσκεψή του «δεν έχει απλούν εθιμοτυπικόν χαρακτήρα» αλλά αποτελεούσε «και αναγνώρισιν του επιτελούμενου υπό του ιδίου και των αξιοτίμων μελών της εθνικής κυβερνήσεως δυσχερούς εθνικού έργου». Στις 28 Αυγούστου της ίδιας χρονιάς, επισκέφθηκε την Ελλάδα ο αρχηγός της αμερικανικής στρατιωτικής αποστολής στρατηγός Βαν Φλιτ. Ο πλέον ένθερμος φίλος του δικτατορικού καθεστώτος αναδείχθηκε ο Αμερικανός γερουσιαστής Έντουαρντ Ντερβίνσκι, ο οποίος επισκέφθηκε την Αθήνα στις 2 Οκτωβρίου 1967.
Το δικτατορικό καθεστώς προχώρησε στην καθαίρεση όλων των εκλεγμένων δημάρχων και κοινοταρχών της χώρας. Ορισμένοι δημοκράτες, αριστεροί, φυλακίστηκαν και εκτοπίστηκαν. Στο δήμο Βύρωνα στη θέση του αιρετού δημάρχου Αχιλλέα Γεωργούτσου τοποθετήθηκε ο αρεστός εγκάθετος της χούντας Λιάσκας Χριστόφορος (1967-1974).
Βασανιστήρια και άσκηση βίας
Αμέσως με την επιβολή του στρατιωτικού καθεστώτος πραγματοποιήθηκαν χιλιάδες συλλήψεις, συνήθως νύχτα και χωρίς εντάλματα. Τα πρόσωπα που συλλαμβάνονταν στην πλειονότητά τους εκτοπίστηκαν, άλλοι κρατήθηκαν στην ασφάλεια και ορισμένοι οδηγήθηκαν στα έκτακτα στρατοδικεία. Η χούντα σε όλη τη διάρκειά της επέβαλε διωγμό εναντίον των πολιτικών της αντιπάλων και κυρίως των κομμουνιστών, ενεργοποιώντας και επεκτείνοντας όλο το αντικομμουνιστικό μετεμφυλιακά νομοθετικό πλαίσιο (νόμος 509 «περί ασφάλειας του κοινωνικού καθεστώτος» κ.λπ.). Από την πρώτη στιγμή το δικτατορικό καθεστώς προέβη σε σειρά συλλήψεων, διώξεων, στρατοδικείων ενώ χιλιάδες εκτοπίστηκαν και εξορίστηκαν, στην πλειονότητά τους αριστεροί, κομμουνιστές και δημοκράτες μεταφέρθηκαν στη Γυάρο και αλλού.
Ταυτόχρονα άρχισαν οι δολοφονίες των πολιτικών αντιπάλων.
Ο 15χρονος Βασίλης Πεσλής και η 25χρονη Μαρία Καλαβρού ήταν τα πρώτα θύματα των πραξικοπηματιών, καθώς δολοφονήθηκαν το πρωί της 21ης Απριλίου. Ο Παναγιώτης Ελής ήταν ο πρώτος πολιτικός κρατούμενος ο οποίος δολοφονήθηκε από τη χούντα στον ιππόδρομο, που είχε μετατραπεί σε προσωρινό στρατόπεδο συγκέντρωσης πολιτικών κρατουμένων, λίγα 24ωρα μετά το πραξικόπημα.
Η χούντα δεν συγχώρησε τη θαρραλέα στάση του δικηγόρου Νικηφόρου Μανδηλαρά στη δίκη του ΑΣΠΙΔΑ. Τα όργανά της τον δολοφόνησαν και τον πέταξαν στη θάλασσα. Το πτώμα του, με βαριές κακώσεις, βρέθηκε σε ερημική ακτή της Ρόδου, λίγα χιλιόμετρα μακριά από το χωριό Γεννάδι, στις 22 Μαΐου του 1967. Ο Γιάννης Χαλκίδης δολοφονήθηκε από τα όργανα του καθεστώτος στη Θεσσαλονίκη, στις 5 Σεπτεμβρίου. Στις 15 Νοεμβρίου άρχισε στο Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών η πρώτη μεγάλη δίκη μελών αντιστασιακής οργάνωσης. Πρόκειται για τους 31 του Πατριωτικού Μετώπου (ΠΑΜ), το οποίο είχε συγκροτήσει αμέσως μετά την εκδήλωση του πραξικοπήματος ο Μίκης Θεοδωράκης. Στο ΠΑΜ συμμετείχαν κομμουνιστές και άλλοι αριστεροί. Αν και συνελήφθη, ο Μίκης Θεοδωράκης δεν συμπεριλήφθηκε μεταξύ των δικαζομένων επειδή η χούντα δεν επιθυμούσε να έχει στο εδώλιο ένα πρόσωπο με τέτοια διεθνή προβολή.
Τελικά το Έκτακτο Στρατοδικείο στις 21 Νοεμβρίου καταδίκασε σε ισόβια δεσμά τους Κώστα Φιλίνη και Ιωάννη Λελούδα και επέβαλε ποινές φυλάκισης από 1 έως 15 χρόνια σε άλλους 19 κατηγορούμενους, εκ των οποίων στους 13 με αναστολή και αθώωσε δέκα.
Στις 13 Νοεμβριου το Πενταμελές Εφετείο Αθηνών επέβαλε πολύμηνες φυλακίσεις στους Λεωνίδα Κύρκο, Π. Παρασκευόπουλο και Αθανάσιο Τσουπαρόπουλο για παλαιά δημοσιεύματα της Αυγής, ενώ ο πρώην βουλευτής της ένωσης Κέντρου Τάλμποτ Κεφαλληνός καταδικάστηκε για παλαιότερη περιύβριση εισαγγελικής αρχής.
Ο Σάκης Καράγιωργας καθηγητής Δημόσιας Οικονομίας του Παντείου Πανεπιστημίου, που είχε απολυθεί για ένα διάστημα από το καθεστώς, πρωτοπορεί κατά τη διάρκεια της δικτατορίας στη συγκρότηση της οργάνωσης Δημοκρατική Άμυνα και τον Ιούλιο του 1969 συλλαμβάνεται καθώς εκρήγνυται στα χέρια του εκρηκτικός μηχανισμός, ο οποίος προοριζόταν για αντιστασιακή δράση κατά του καθεστώτος. Βασανίστηκε απάνθρωπα όντας βαριά τραυματισμένος.
Λίγους μήνες αργότερα, στις 19 Σεπτεμβρίου 1970, ο φοιτητής Κώστας Γεωργάκης, αυτοπυρπολήθηκε μπροστά στο δικαστικό μέγαρο στην κεντρική πλατεία Ματεότι της Γένοβας, φωνάζοντας συνθήματα υπέρ της δημοκρατίας στην Ελλάδα.
Το συγκλονιστικό γεγονός, που καταγράφηκε ως μία από τις πλέον συμβολικές πράξεις αντίστασης κατά του δικτατορικού καθεστώτος, δεν δημοσιεύθηκε στον ελληνικό Τύπο. Παράλληλα, η χούντα επί μήνες αρνείτο να επιτρέψει τη μεταφορά της σορού του φοιτητή στη γενέτειρά του Κέρκυρα.
Ανάμεσα σε χιλιάδες άλλους Έλληνες και Ελληνίδες είναι και εκατοντάδες Βυρωνιώτες, που συνελήφθησαν, βασανίστηκαν και βρέθηκαν κρατούμενοι και κρατούμενες στην ασφάλεια, στις φυλακές ή εξόριστοι στη Γυάρο.
Ανάμεσα τους:
- Βασίλης Αντωνιαδης – Καρέα
- Θεόφιλος Φατσέας – μετέπειτα δήμαρχος
- Δημήτρης Νικολαΐδης – μετέπειτα δήμαρχος
- Γιάννης Σιαφάκας – Βύρωνα
- Γιάννης Παπαθεωδώρου (Φαφούτης)
- Μαστρογιάννης – Βύρωνα
- Κώστας Δαβανέλος – Βύρωνα
- Περικλής Πίσσαρης – Βύρωνα
- Γιάννης Σκαρτσάτος (Μάης) – Βύρωνα
- Πουλόγιαννης
- Παν, Σταυράκης
- Νίκος Καραγιάννης
- ΣάββαςΚαρτιτζόγλου – Βύρωνα
- Θεοφίλης Σάββας
- Αντώνης Ρακόπουλος
- Κονταξής – διατηρούσε ταβέρνα στην οδό Ιθώμης
- Χαράλαμπος Π. Γυαλιάς – Βύρωνα
- Ιωάννης Τσέκας – Βύρωνα
- Δημήτρης Δημητρίου (Νικηφόρος)
- Βασίλης Καμπίτσης – δάσκαλος από τον Καρέα
- Αγγελική Μίχου – Βύρωνα
- Βασ. Ξυνοτρούλιας – Βύρωνα
- Αντώνης Τσολοβός – συνδικαλιστής
- Παναγιώτης Αρώνης
- Θωμάς Μουζακίτης – Βύρωνα
Τα παραπάνω ονόματα αναφέρονται στο βιβλίο “90 χρόνια Βύρωνας” του Απόστολου Κ. Κοκόλια.
Ο Κώστας Δαβανέλος έμενε στη οδό Κύπρου στο Βύρωνα. Συνελήφθη στις 10 Μαΐου το 1967 στην περιοχή του Αγ. Αρτεμίου από άνδρες του τμήματος ασφαλείας Βύρωνα.
Εξορίστηκε στη Γυάρο, το Λακί, στο Παρθένι της Λέρου, μέχρι τον Απρίλιο του 1971, όπου και αφέθηκε ελεύθερος.
Με τα γεγονότα του Πολυτεχνείου το 1973 συνελήφθη και παρέμεινε κρατούμενος στις στρατιωτικές φυλακές στο Μπογιάτι. Έφυγε πρόσφατα από τη ζωή στις 23 Μαρτίου 2024 σε ηλικία 92 χρονών.
Είναι βέβαιο ότι υπήρχαν και πολλοί και πολλές άλλοι και άλλες Βυρωνιώτες που βασανίστηκαν, φυλακίστηκαν διώχθηκαν εξορίστηκαν από την χούντα, που ως ιστοσελίδα δεν γνωρίζουμε, δεν έχουμε διαβάσει σε κάποιο βιβλίο και ας μας συγχωρέσουν για αυτό.
Μάθαμε όμως για την νεαρή τότε κοπέλα Μισαηλίδου Φωτεινή από το Βύρωνα, που έμενε στην οδό Βαϊνδιρίου απέναντι από το Ταπητουργείο και συμμετείχε στην αντιστασιακή οργάνωση Δημοκρατική Άμυνα του Σάκη Καράγιωργα. Συνελήφθη τον Ιούνιο του 1969. Κρατήθηκε στις φυλακές Αβέρωφ, Ηρακλείου και Ν. Ιωνίας Αττικής (με ότι αυτό συνεπάγεται) από τον Ιούνιο 1969 έως τον Μάιο του 1970.
Στιγμιότυπο από τη δίκη της Δημοκρατικής Άμυνας – Απρίλιος 1970
Στις 20 Μαρτίου 1970 ξεκινά η δική της οργάνωσης Δημοκρατική Άμυνα στο Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών και στις 12 Απρίλιου του 1970 ανακοινώθηκε η απόφαση του στρατοδικείου. Η Φωτεινή Μισαηλίδου καταδικάστηκε σε 3 χρόνια φυλάκισης με πενταετή αναστολή για αντιστασιακή δράση, όπως και οι άλλοι 19 συναγωνιστές της. Η κ. Μισαηλίδου Φωτεινή ήταν σύζυγος του αποθανόντα δημοσιογράφου ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ, ζει ακόμη στο Βύρωνα με τη σεμνότητα που την διέκρινε πάντα.
Κύριες μέθοδοι που χρησιμοποιούσαν οι βασανιστές της ασφάλειας ήταν: σωματική κακοποίηση, ξυλοδαρμός, φαλαγγα (βασανισμός με συνεχή ραβδισμό των πελμάτων των ποδιών), αυστηρή απομόνωση σε άθλιες συνθήκες, ηλεκτροσόκ (με τη συμμετοχή ιατρικού προσωπικού που υπηρετούσε τη χούντα), εκφοβισμός, ταπείνωση, εικονικές εκτελέσεις.
Στα κτίρια της ΕΑΤ-ΕΣΑ (Ειδικό Ανακριτικό Τμήμα της Ελληνικής Στρατιωτικής Αστυνομίας στην περιοχή της σημερινής Πλατείας Ελευθερίας της Αθήνας) λάμβαναν χώρα βασανισμοί κατά τη διάρκεια ανακρίσεων και σύμφωνα με μαρτυρίες από τις στρατιωτικές δίκες.
Πολλοί συλληφθέντες οδηγούνται στην Υποδιεύθυνση Γενικής Ασφάλειας Αθηνών, στη οδό Μπουμπουλίνας 18, στο άντρο των βασανιστών Μάλλιου, Μπάμπαλη και Λάμπρου. Εκεί ανακρίνονταν με συστηματική χρήση βασανιστηρίων χιλιάδες συλληφθέντες, μεταξύ άλλων ο Περικλής Κοροβέσης και η Κίττυ Αρσένη. Στη διαβόητη ¨Ταράτσα της οδού Μπουμπουλίνας¨ οδηγούνταν οι συλληφθέντες από την ασφάλεια της Χούντας και βασανίζονταν με τις πιο άγριες και απάνθρωπες μεθόδους. Η βιαιότητα των βασανιστηρίων ήταν τέτοια ώστε 22 άτομα πέθαναν κατά τη διάρκεια της κράτησης τους και άλλα 21 λίγες μέρες ή μέσα σε ένα χρόνο από τότε που αποφυλακίστηκαν.
Εκατοντάδες πρόσωπα με αντιδικτατορική δράση βασανίστηκαν στα γραφεία και στα κελιά του κτιρίου της Ασφάλειας της λεωφόρου Μεσογείων 14-18 (Υποδιεύθυνση Γενικής Ασφαλείας Αθηνών) καθώς και στις στρατιωτικές φυλακές Μπογιατίου και στα νταμάρια της Κυψέλης. Ένας εκ των βασανισθέντων στο ΕΑΤ-ΕΣΑ, ο Περικλής Κοροβέσης, κατέγραψε στο βιβλίο του «Ανθρωποφύλακες» τα βασανιστήρια και τις φυλακίσεις επί Χούντας. Το βιβλίο κυκλοφόρησε πρώτα το 1969 σε λίγα αντίτυπα στη Γενεύη κι έπειτα, μεταφρασμένο σε πολλές γλώσσες, φανέρωσε σε ολόκληρο τον κόσμο το πραγματικό πρόσωπο της δικτατορίας των συνταγματαρχών.
Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών απέστειλε διαμαρτυρία προς την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος για τα βασανιστήρια που λάμβαναν χώρα στην Ελλάδα. Στα τέλη του 1968 ο Γ.Γ. του Παγκόσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών, μετά από έκκληση της «οικουμενικής ομάδας» της πόλης Κρίφτελ της Δυτικής Γερμανίας, έστειλε προσωπικό και ανεπίσημο διάβημα προς τον χουντικό Ιερώνυμο, με το οποίο τον καλούσε να παρέμβει με σκοπό την αποτροπή των θανατικών εκτελέσεων των Ελευθέριου Βερυβάκη και του Αλέξανδρου Παναγούλη. Ο Ιερώνυμος απάντησε χαρακτηρίζοντας την επιστολή αυτή, «παρέμβαση στα πολιτικά πράγματα της χώρας» και «επέμβαση υπέρ δολοφόνων». Ο Μητροπολίτης Σύρου Δωρόθεος Στέκας με σειρά επιστολών του ζητούσε από τον χουντικό Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο άδεια να επισκεφθεί τους εξόριστους στη Γυάρο και κατέθεσε πρόταση για την απελευθέρωση των εξορίστων του νησιού. Ο Ιερώνυμος όμως απέρριψε τα αιτήματα του Μητροπολίτη Δωρόθεου.
Στη Θεσσαλονίκη κατά τη διάρκεια της δικτατορίας έλαβαν χώρα πολλές διώξεις και βασανιστήρια αντιστασιακών με αποκορύφωμα, στις 9 Μαΐου 1968, τη δολοφονία -μετά από βασανιστήρια- από όργανα της ασφάλειας του Γιώργη Τσαρουχά (τ. βουλευτή, στελέχους του Κ.Κ.Ε. και επικεφαλής της οργάνωσης Πατριωτικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο (ΠΑΜ) Θεσσαλονίκης). Ο βασανισμός και η δολοφονία έγινε στο κτίριο της ΚΥΠ (Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών). Το κτίριο της ΚΥΠ Θεσσαλονίκης είχε μετατραπεί σε χώρο ανακρίσεων και βασανιστηρίων πολλών αντιφρονούντων πολιτών όπως η Ασπασία Καρρά και ο Αργύρης Μπάρας αλλά και αντιφρονούντων στρατιωτών. Ως μέσα βασανισμού χρησιμοποιούνταν η μαστίγωση με συρμάτινα μαστίγια, η φάλαγγα, οι εικονικές εκτελέσεις, τα χτυπήματα με σιδεροσωλήνες και ξύλινες ράβδους, το ηλεκτροσόκ κ.ά.
Στη Θεσσαλονίκη επίσης την παραμονή της Πρωτομαγιάς του 1971, ο φοιτητής της Οδοντιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Νίκος Ρουκουνάκης αυτοπυρπολήθηκε στην πανεπιστημιούπολη Θεσσαλονίκης και έχασε τη ζωή του, ως έσχατη διαμαρτυρία κατά της Χούντας. Στις 24 Μαρτίου 1973 ο φοιτητής της στρατιωτικής σχολής Θεσσαλονίκης Γεώργιος Παπαγιάννης ρίφθηκε από ταράτσα πολυκατοικίας από αγνώστους και σκοτώθηκε ενώ οι δικτατορικές αρχές το παρουσίασαν ως αυτοκτονία.
Η δικτατορία του 1967 δεν χαρίστηκε και στις γυναίκες, που τις κράτησε φυλακισμένες στα μπουντρούμια της.
Όλες οι γυναίκες, που βρέθηκαν πολιτικές κρατούμενες στη Χούντα, βασανίστηκαν το ίδιο φρικτά με τους άντρες συντρόφους τους. Ψυχολογική βία, ξύλο, φάλαγγα στα πόδια με σανίδες και σιδερόβεργες, ηλεκτροσόκ, εικονικές εκτελέσεις. Δεν υπήρξε το παραμικρό έλεος ούτε για κορίτσια ανήλικα ή για γυναίκες εγκυμονούσες ή ανάπηρες.
Στο ντοκιμαντέρ της Αλίντας Δημητρίου «Τα κορίτσια της βροχής» περιγράφονται ανατριχιαστικές μαρτυρίες για τα βασανιστήρια που υπέστησαν μια σειρά γυναίκες της αριστεράς στα χέρια της ασφάλειας, του στρατού και της ΕΣΑ. Στην ταράτσα της οδού Μπουμπουλίνας στην Αθήνα και στα μπουντρούμια της Ασφάλειας Βαρδαρίου και του Γ΄ Σώματος Στρατού στη Θεσσαλονίκη, στους τόπους της εξορίας στα ξερονήσια, είχε κατακτηθεί η πλήρης ισότητα αντρών και γυναικών στα μαρτύρια και στη φρίκη.
Αντιστασιακές Δραστηριότητες κατά της χούντας
Η Χούντα των Συνταγματαρχών είχε να αντιμετωπίσει μία σειρά από οργανώσεις, που αντιστάθηκαν την «μαύρη» Επταετία. Οι αντίπαλοι της δικτατορίας επώνυμοι και ανώνυμοι πολίτες πέρασαν στην αντιστασιακή δραστηριότητα.
Σύμφωνα με τις ιστορικές καταγραφές περί τις 46 οργανώσεις έδρασαν κατά της δικτατορίας των Συνταγματαρχών.*
Οι δυνάμεις ασφαλείας της χούντας προσήγαγαν στα δικαστήρια του καθεστώτος εκατοντάδες αντιστασιακούς, πολλοί από τους οποίους καταδικάστηκαν σε βαριές ποινές, αφού προηγουμένως είχαν περάσει από τα άντρα βασανιστηρίων του Στρατού, της Αστυνομίας Πόλεων και της Χωροφυλακής.
Στις 17 Δεκεμβρίου του 1967, ιδρύθηκε Πανελλήνια Αντιδικτατορική Οργάνωση Σπουδαστών (ΠΑΟΣ) “Ρήγας Φεραίος“, κυρίως από πρώην μέλη της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη. Μετά τη διάσπαση του ΚΚΕ, το 1968, τοποθετήθηκε ανοιχτά υπέρ του ΚΚΕ εσωτερικού.
Κατά την διάρκεια της δικτατορίας ανέπτυξε έντονη αντιδικτατορική δράση και δεκάδες μέλη της οργάνωσης συνελήφθησαν, βασανίστηκαν και φυλακίστηκαν. Στην Α΄ Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του 1976, μετονομάστηκε σε Ελληνική Κομμουνιστική Νεολαία (ΕΚΟΝ) “Ρήγας Φεραίος”.
Το 1968 δημιουργήθηκε η ΚΝΕ, από το κλιμάκιο στην Ελλάδα (Καλαμπόγιας, Λογαράς, Τσιάρας), καθ’ υπέρβαση της κομματικής γραμμής, η οποία πρότεινε τη δημιουργία μιας πλατιάς νεολαιίστικης οργάνωσης κατά το πρότυπο της Νεολαίας Λαμπράκη.
Η συγκρότηση μιας κομμουνιστικής οργάνωσης νεολαίας είναι σημείο καμπής. Ήταν από εκείνες τις αποφάσεις που μπορεί να αλλάξουν τα δεδομένα, στον αντιδικτατορικό αγώνα.
Αρκετά μέλη της ΚΝΕ συνελήφθησαν, βασανίστηκαν φυλακίστηκαν. Στις γραμμές της ΚΝΕ ανάμεσα σε άλλους αγωνιστές ήταν ο Κώστας Τζιατζής, ο Κώστας Κάππος, η Νάντια Βαλαβάνη, η Μαρία Δαμανάκη, ο Τάκης Κυπραίος, ο Στέλιος Λογοθέτης, ο Στάθης Χατζόπουλος, ο Θανάσης Σκαμνάκης και άλλοι.
Ο Αλέκος Παναγούλης ήταν γνωστός για την απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα Παπαδόπουλου, που πραγματοποιήθηκε στη Βάρκιζα Αττικής, στις 13 Αυγούστου του 1968. Καταδικασμένος δις εις θάνατον από το στρατοδικείο, στις 17 Νοεμβρίου του ίδιου χρόνου, μεταφέρθηκε στις φυλακές της Αίγινας, όπου υπέστη σκληρά βασανιστήρια. Σταθμίζοντας τις επαπειλούμενες διεθνείς αντιδράσεις, ο Παπαδόπουλος αποφάσισε να μην προχωρήσει στην εκτέλεσή του και τον μετέφερε στις φυλακές του Μπογιατίου.
3/11/1968: Ο Αλέκος Παναγούλης δικάζεται από το στρατοδικείο για την απόπειρα δολοφονίας κατά του Δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλου στις 13 Αυγούστου 1968.
Η απόδρασή του αποτέλεσε οδυνηρό ράπισμα για τη χούντα, αποδεικνύοντας ότι η αντιδικτατορική αντίσταση ήταν ικανή να διαπεράσει και αυτά τα τείχη των φυλακών. Έγινε, μάλιστα, γνωστό, ότι μαζί με τον Παναγούλη είχε δραπετεύσει και αυτός ο δεσμοφύλακάς του, ο δεκανέας Γιώργος Μωράκης. Ο Παναγούλης επικηρύχθηκε αντί ποσού 500.000 δραχμών, το οποίον “θα καταβληθεί εις εκείνον/νη που θα συμβάλει αποτελεσματικώς εις την σύλληψίν του”.
Πολλοί άλλοι είναι οι αγωνιστές που βασανίστηκαν στα κτίρια της ΕΑΤ-EΣA, όπως και ο Νίκος Κωνσταντόπουλος, ο Βαγγέλης Λιαρός, ο Σάκης Καράγιωργας.
Χαρακτηριστικό για την βιαιότητα των βασανιστηρίων είναι το μαρτύριο του Σπύρου Μουστακλή, αξιωματικού του ελληνικού στρατού με αντιδικτατορική δράση, ο οποίος συνεπεία των βασανιστηρίων του ΕΑΤ-ΕΣΑ έμεινε παράλυτος και δεν κατάφερε ποτέ να ξαναμιλήσει. Σκληρά βασανιστήρια υπέστη και ο Κώστας Κάππος, μετέπειτα βουλευτής του ΚΚΕ μέχρι το 1989, όπου και αποχώρησε, διαφωνώντας με την συμμετοχή του ΚΚΕ στον “Συνασπισμό της Αριστεράς” και στην κυβέρνηση Τζανετάκη μαζί με την Ν.Δ.
Άλλοι αγωνιστές -όπως ήδη αναφέραμε- εκτοπίστηκαν και εξορίστηκαν αφού κατά τη διάρκεια της δικτατορίας επαναλειτούργησαν τα στρατόπεδα της Γυάρου και ιδρύθηκαν στρατόπεδα στο Παρθένι και το Λακκί της Λέρου, ενώ μεμονωμένες εκτοπίσεις έγιναν, σε διάφορα νησιά, στην Κρήτη, στην Ζάτουνα Αρκαδίας και αλλού. Ο Μίκης Θεοδωράκης εξορίστηκε το 1968 από τη χούντα των συνταγματαρχών στο χωριό Ζάτουνα στην ορεινή Αρκαδία μαζί με τη σύζυγό του Μυρτώ Θεοδωράκη και τα παιδία τους Γιώργο και Μαργαρίτα. Εκεί έμεινε μέχρι τον Οκτώβριο του 1969.
Ο Μίκης Θεοδωράκης εκτοπισμένος στη Ζάτουνα Αρκαδίας
Στην εξορία παρά τις κακουχίες και τα βασανιστήρια το πνεύμα δεν φυλακίζεται, εκτός και εάν είσαι προσκυνημένος.
Η αντίσταση είναι η αξιοπρέπεια της ανθρώπινης ύπαρξης, έλεγαν οι αγωνιστές και αγωνίστριες που παρέμειναν με ψηλά το κεφάλι και συνέχισαν -κάποιοι και συνεχίζουν- να αγωνίζονται για τα ιδανικά τους, για μία πραγματική δημοκρατία, για μία καλύτερη ζωή.
Η αντίσταση του λαού και της νεολαίας κορυφώθηκε με την κατάληψη στη Νομική σχολή Αθηνών το Φεβρουάριο του 1973.
Στις 21 Φεβρουαρίου 1973, 4.000 φοιτητές καταλαμβάνουν το κτήριο της νομικής σχολής Αθηνών και καλούν τον λαό να συμπαρασταθεί στον αγώνα τους. Αιτία ήταν το νομοθετικό διάταγμα 1347, σύμφωνα με το οποίο το υπουργείο εθνικής άμυνας θα μπορούσε να ανακαλεί τις αναβολές στράτευσης των φοιτητών, που απείχαν λόγω μαθημάτων.
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου
Ξεκίνησε στις 14 Νοεμβρίου 1973 με την κατάληψη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου στην οδό Πατησίων στο κέντρο της Αθήνας, από φοιτητές και σπουδαστές. Εξελίχθηκε σε αντιδικτατορική εξέγερση στην οποία ενσωματώθηκαν διαμαρτυρόμενοι μαθητές, εργαζόμενοι, νέοι/εες, αγρότες και πολίτες από διάφορες κοινωνικές ομάδες.
Η χούντα την κατέστειλε αιματηρά το πρωί της 17ης Νοεμβρίου, με την είσοδο άρματος μάχης στον χώρο του Πολυτεχνείου και την επαναφορά σε ισχύ του σχετικού στρατιωτικού νόμου που απαγόρευε τις συγκεντρώσεις και την κυκλοφορία σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
Στη συνέχεια ακολούθησαν τα γεγονότα στην Κύπρο. Τον Ιούλιο του 1974 η χούντα έπεσε.
Οι εξόριστοι επιστρέφουν
Η απελευθέρωση των εξόριστων μετά τη Χούντα και η συγκινητική υποδοχή τους
Το 1974 ο θεσμός των εκτοπίσεων και των εξοριών καταργείται πλέον και νομικά.
Η Ελλάδα επιστέφει στο δρόμο της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.
Στις 9 Σεπτεμβρίου 1974 υποβλήθηκε στον αρμόδιο Εισαγγελέα η πρώτη μήνυση για το πραξικόπημα από τον δικηγόρο Αλέξανδρο Λυκουρέζο κατά 15 ατόμων. Η κατηγορία εναντίον τους ήταν εσχάτη προδοσία, κατά παράβαση των άρθρων 134, 8α και 8β του Ποινικού Κώδικα. Η μήνυση αυτή, δυο μέρες αργότερα, διαβιβάστηκε από την Εισαγγελία Αθήνας στη Στρατιωτική Δικαιοσύνη, επειδή οι μηνυθέντες όταν τέλεσαν τα αδικήματα ήταν στρατιωτικοί.
Το καλοκαίρι του 1975 οι πρωταίτιοι του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου δικάστηκαν ενώπιον του Πενταμελόύς Εφετείου Αθηνών, με τις κατηγορίες της στάσης και της εσχάτης προδοσίας, αδικήματα που ενέπιπταν στα άρθρα 134 και 135 του Ποινικού Κώδικα και 63 του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικα.
Το δικαστήριο απέρριψε τον ισχυρισμό περί άρσης του άδικου χαρακτήρα της πράξης, το ελαφρυντικό του πρότερου έντιμου βίου, καθώς και ότι ωθήθηκαν στην πράξη τους από μη ταπεινά αίτια. Για τους Γεώργιο Παπαδόπουλο, Στυλιανό Παττακό και Νικόλαο Μακαρέζο το δικαστήριο δέχτηκε ότι υπήρξαν υποκινητές και επικεφαλείς της στάσης, γι’ αυτό και τους υπεβλήθη η εσχάτη των ποινών, η θανατική ποινή.
Μετά από απόφαση της κυβέρνησης Καραμανλή, η θανατική ποινή για τους τρεις καταδικασθέντες μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη. Στον ίδιο τον Κωνσταντίνο Καραμανλή αποδίδεται η ιστορική φράση «Και όταν λέμε ισόβια, εννοούμε ισόβια». Η πράξη επιείκειας αντιμετωπίσθηκε με σφοδρότητα από το σύνολο της αντιπολίτευσης, κυρίως για το γεγονός της κυβερνητικής παρέμβασης σε αποφάσεις της δικαιοσύνης.
Οι 18 καταδικασθέντες αξιωματικοί για το πραξικόπημα της 21 Απριλίου καθαιρέθηκαν με προεδρικό διάταγμα και υποβιβάστηκαν οριστικά στον βαθμό του στρατιώτη μετά την επικύρωση από τον Άρειο Πάγο της απόφασης του Πενταμελούς Εφετείου, στις 21 Ιουνίου 1976.
“*Σύμφωνα με τις ιστορικές καταγραφές περί τις 46 οργανώσεις έδρασαν κατά της δικτατορίας των Συνταγματαρχών. Οι κυριότερες οργανώσεις ήταν οι παρακάτω:
Το Πανελλήνιο Αντιδικτατορικό Μέτωπο ή Πατριωτικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο (ΠΑΜ) που ιδρύθηκε στα τέλη Απριλίου 1967, αρχικά ως Πατριωτικό Μέτωπο (ΠΜ), η Δημοκρατική Άμυνα (ΔΑ) που ιδρύθηκε το Μάιο 1967, το Εθνικό Κίνημα Δημοκρατικής Αντιστάσεως (ΕΚΔΑ): που ιδρύθηκε το Μάιο 1967, η Οργάνωση Ρήγας Φεραίος, οι Δημοκρατικοί Σύνδεσμοι (ΔΣ), το Αντιδικτατορικό Εργατικό Μέτωπο (ΑΕΜ), το Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα (ΠΑΚ), που ιδρύθηκε από τον Ανδρέα Παπανδρέου στη Σουηδία, το Εθνικό Απελευθερωτικό Κίνημα Κρήτης (ΕΑΚΚ), η Ελληνική Αντίσταση, η Κομμουνιστική Νεολαία Ελλάδας (ΚΝΕ), το Ελληνικό Δημοκρατικό Κίνημα (ΕΔΚ), οι Δημοκρατικές Επιτροπές Αντιστάσεως (ΔΕΑ), ο Εθνικός Αντιδικτατορικός Στρατός (ΕΑΣ), το Κίνημα 20ης Οκτώβρη, το Αντιδικτατορικό Αγροτικό Μέτωπο της Υπαίθρου (ΑΑΜΥ), η Ελληνική Μαχητική Αντίσταση (ΕΜΑ) η Ελληνοευρωπαϊκή Κίνηση Νέων (ΕΚΙΝ), η Εταιρεία Μελέτης Ελληνικών Προβλημάτων (ΕΜΕΠ), η Αντι-ΕΦΕΕ, η Κομματική Οργάνωση Σπουδαστών (ΚΟΣ), η Προοδευτική Πανσπουδαστική Σπουδαστική Παράταξη (ΠΠΣΠ), η Αντιφασιστική Αντιιμπεριαλιστική Σπουδαστική Παράταξη Ελλάδας (ΑΑΣΠΕ), το Κίνημα Εθνικής Αντιστάσεως (ΚΕΑ), η Λαικη Αντιστασιακη Οργανωση Σαμποταζ (ΛΑΟΣ), το Επαναστατικό Κομμουνιστικό Κίνημα Ελλάδας (ΕΚΚΕ), οι Φοιτητικές Ενώσεις Αντίστασης (ΦΕΑ). Η Σοσιαλιστική Φοιτητική Πρωτοπορία (ΣΦΠ), το Εθνικό Αντιστασιακό Συμβούλιο (ΕΑΣ), το Αγωνιστικό Μέτωπο Ελλήνων Εξωτερικού (ΑΜΕΕ), η Ένωση Εθνικής Σωτηρίας, οι Ελεύθεροι Έλληνες, η Ένωση Εθνικής Σωτηρίας, το Απελευθερωτικό Κίνημα Ελλάδας (ΑΚΕ), οι Υπερασπιστές της Ελευθερίας, Αντίσταση Απελευθέρωση Ανεξαρτησία (ΑΑΑ), οι Αόρατοι Αγωνιστές του Ελληνικού Έθνους, κ.α.”
Υ.Γ. Για τον Βυρωνιώτη αγωνιστή Δαβανέλλο Κώστα και τη βυρωνιώτισσα αγωνίστρια Φωτεινή Μιχαηλιδου θα επανέλθουμε.
Πηγές: https://el.wikipedia.org, kathimerini.gr, in.gr, kommon.gr, Ρωγμή στην Ενημέρωση
