Του Αντώνη Μακρή
Στο χάρτη του κόσμου, η Αφρική είναι συχνά σκιασμένη, χαμένη πίσω από αριθμούς, πείνα, “βοήθεια”, τρομοκρατία, κλιματική κρίση. Κι όμως, στο γεωπολιτικό ξημέρωμα του 21ου αιώνα, η ήπειρος αυτή δεν είναι πια η βουβή ήπειρος των “αναπτυσσόμενων”. Είναι ένας σεισμικός χώρος, όπου το παλιό διαλύεται και το νέο γεννιέται. Επίκεντρο αυτής της γέννας είναι το Σαχέλ: μια ζώνη ανάμεσα στην έρημο και τη ζούγκλα, που σήμερα αναδύεται σαν πολιτικό σύνορο ανάμεσα σε δύο κόσμους τον Βορρά και τον Νότο.
Η Μπουρκίνα Φάσο, το Μάλι και ο Νίγηρας, τρεις φτωχές χώρες με πλούσια ψυχή, απέρριψαν τα παραδοσιακά κέντρα εξουσίας, απέβαλαν τη γαλλική επιρροή, έδιωξαν τους δυτικούς στρατούς και συνασπίστηκαν. Επικεφαλής αυτής της πολιτικής ένωσης, ένας νέος άνδρας: ο Ιμπραΐμ Τραορέ, 34 ετών, στρατιωτικός, πρώην γεωλόγος, εκπρόσωπος μιας Αφρικής που πάλλεται από οργή, όραμα και αυτοσυνείδηση, στα βήματα του προηγούμενου ηγέτη που προσπάθησε κάτι ανάλογο, του Τόμας Σανκάρα (1949-1987) του αποκαλούμενου και Τσε της Αφρικής που δολοφονήθηκε από στενό συνεργάτη του. Τα γνωστά δηλαδή ντόπια έμμισθα σκύβαλα που τοποθετεί σε κάθε εξεγερμένη χώρα η CIA και άλλες μυστικές υπηρεσίες. Ο Τραορέ, ανατρέποντας τον προηγούμενο μεταβατικό πρόεδρο της Μπουρκίνα Φάσο το 2022, δεν περιορίστηκε σε δηλώσεις για ασφάλεια ή σταθερότητα. Μίλησε για απο-αποικιοποίηση, για οικονομική κυριαρχία, για “αληθινή ανεξαρτησία”. Ενέπνευσε μια γενιά Αφρικανών που δεν μεγάλωσε πια με δέος για το Παρίσι, αλλά με αποστροφή προς τα δάνεια του ΔΝΤ, τους θεματοφύλακες της ασφάλειας και της τάξης, τους υποκριτικούς όρους της “δημοκρατικής μετάβασης”. Έχει υιοθετήσει μια ρητορική που συνδυάζει τον αντι-ιμπεριαλισμό με την παναφρικανική ενότητα.
Έχει προβεί σε:
– Εθνικοποιήσεις χρυσωρυχείων που ανήκαν σε δυτικές εταιρείες.
– Απομάκρυνε τα γαλλικά στρατεύματα με κατηγορίες κατά της Γαλλίας για υποστήριξη τρομοκρατικών ομάδων.
– Συνεργάζεται με τη Ρωσία, περιλαμβάνοντας συμφωνίες για στρατιωτική υποστήριξη και κατασκευή πυρηνικού σταθμού.
– Ενισχύει τις σχέσεις με Κίνα και Ιράν, με στόχο την οικονομική και στρατιωτική συνεργασία.
– Προωθεί την ιδέα μιας πολυπολικής παγκόσμιας τάξης, όπου η Αφρική θα έχει αυξημένο ρόλο και αυτονομία.
Όμως, παρά τις προσπάθειες η κατάσταση ασφαλείας στη Μπουρκίνα Φάσο έχει επιδεινωθεί, με αύξηση των θυμάτων από συγκρούσεις και μεγάλο μέρος της χώρας εκτός κυβερνητικού ελέγχου. Επιπλέον, η κυβέρνηση δέχεται συνεχώς “διεθνείς επικρίσεις για παραβιάσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων”… Εδώ γελάμε, γιατί αυτές οι επικρίσεις γίνονται από δυνάμεις που νταντεύουν τον μεγάλο μακελάρη του 21ου αιώνα… το Ισραήλ.
Η στιγμή αυτή δεν είναι τυχαία. Σε έναν κόσμο όπου η ισορροπία Δύσης – Ανατολής διαρρηγνύεται, η Αφρική μετατρέπεται σε κρίσιμο θέατρο εξελίξεων. Η Κίνα επεκτείνει την οικονομική της παρουσία με έργα υποδομής και επενδύσεις, η Ρωσία με δική της ατζέντα αναζητά συμμάχους που αποστρέφονται τη Δύση. Η Δύση, από την πλευρά της, πασχίζει να κρατήσει τα “προπύργιά” της με κάθε μέσο: ρητορική περί δημοκρατίας, κυρώσεις, ή ακόμα και απειλές στρατιωτικής επέμβασης. Η Συμμαχία του Σαχέλ (AES – Alliance des États du Sahel) αποτελεί μια ιδιαιτέρως ριζοσπαστική αμφισβήτηση της διεθνούς τάξης πραγμάτων μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Η Δύση επιμένει σε σχήματα όπως η CEDEAO (Η Οικονομική κοινότητα των κρατών της Δυτικής Αφρικής – ένα όργανο μαριονέτα των δυτικών ιμπεριαλιστών) και πιέζει για “επιστροφή στη συνταγματικότητα”. Οι λαοί του Σαχέλ όμως, ζητούν κάτι βαθύτερο: την επιστροφή στην ίδια τους την ιστορία. Τη δικαιοσύνη που δεν ήρθε ποτέ μετά την αποικιοκρατία. Ο Τραορέ είναι νηφάλιος, σκληρός(έχουν γίνει απόπειρες δολοφονίας εις βάρος του), στρατηγικός. Δεν επιδίδεται σε λαϊκισμούς, ούτε υπόσχεται εύκολες νίκες. Ομιλεί συχνά σαν ηγέτης επαναστατικού επιτελείου: Την ώρα που η Δύση τον κατηγορεί για αυταρχισμό, χιλιάδες νέοι κατατάσσονται εθελοντικά στις λαϊκές πολιτοφυλακές, για να υπερασπιστούν το δικαίωμα τους σε γη, ζωή , μέλλον και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ως προϋπόθεση ελευθερίας. Η αντίθεση Βορρά – Νότου δεν είναι μόνο οικονομική ή πολιτισμική. Είναι υπαρξιακή. Είναι η μάχη ανάμεσα σε μια παγκοσμιοποιημένη ελίτ, που μιλάει τη γλώσσα των συμφωνιών και της λιτότητας, και σε λαούς που βιώνουν πείνα, ταπείνωση, κλοπή. Ο Τραορέ και η AES, λοιπόν, δεν είναι μόνο “στρατιωτικά καθεστώτα”, όπως τα αποκαλούν οι δυτικές πένες. Είναι λαϊκές εκφράσεις του ιστορικού χρέους που ζητά εκκαθάριση. Η λογική του ΝΑΤΟ δεν βρίσκει ακροατήριο στον Νότο. Η Αφρική ακολουθεί τον ρυθμό που γεννήθηκε μέσα στη φωτιά των εξεγέρσεων των σκλάβων, στους αντιαποικιακούς αγώνες, στην πείνα που καμουφλάρουν οι “μη κυβερνητικές οργανώσεις”. Οι φωνές των βασανισμένων δούλων και των ανώνυμων επαναστατών της Μαύρης Ηπείρου συντονίζονται σήμερα μέσα από την πολιτική του Ιμπραΐμ Τραορέ, η οποία δεν είναι πια ένα αφηρημένο παίγνιο αλλά ένα αίτημα για αποκατάσταση.
Μπορεί η AES να σταθεί μακροπρόθεσμα; Θα επιβιώσει από τις πιέσεις, τις εσωτερικές αντιφάσεις, τους κινδύνους που παραμονεύουν κάθε ριζική αλλαγή; Κανείς δεν ξέρει. Η ιστορία, όμως, είναι πια σε κίνηση. Η Αφρική δεν είναι πλέον το σιωπηλό θύμα της παγκοσμιοποίησης και κάθε φορά που ένα Outsider σηκώνει κεφάλι απέναντι στους αυτόκλητους δυνάστες του, ένας άνεμος ελπίδας ξυπνά τους Κολασμένους του κόσμου ετούτου από τον μακραίωνο ύπνο της λήθης και το αίμα των εκατομμυρίων δολοφονημένων της ιστορίας από την αποικιοκρατία και την εκμετάλλευση κοχλάζει ζητώντας δικαιοσύνη!
