Aγαπητή αναγνώστρια / αγαπητέ αναγνώστη,
Η φυσιογνωμία μιας πόλης δεν καθορίζεται μόνο από τους κατοίκους της, αλλά και από τα κτίρια που αφηγούνται την ιστορία της.
Μεταξύ 2019-2025, σε όλη την Ελλάδα, δόθηκαν 7.829 άδειες για ολική κατεδάφιση. Οι ειδικοί κάνουν λόγο για «λαίλαπα» κατεδαφίσεων, ιδιαίτερα στα χρόνια που ακολουθούν την πανδημία.
Επισημαίνουν πως κινδυνεύουν κυρίως τα μεσοπολεμικά κτίρια, των δεκαετιών του ‘20 και του ‘30, καθώς βρίσκονται χρονικά στο όριο, και δεν εμπίπτουν στις αυστηρές δικλείδες προστασίας που αφορούν την αρχιτεκτονική άνω των 100 ετών. Την ίδια ώρα εκτιμάται πως, στην Αθήνα, το 80% της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς προ του ‘40 έχει ήδη χαθεί.
Σύμφωνα με την Ειρήνη Γρατσία, αρχαιολόγο, και συντονίστρια της οργάνωσης MONUMENTA, που δραστηριοποιείται στην προστασία της φυσικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, το σημερινό κύμα κατεδαφίσεων παρατηρείται έντονα σε περιοχές της Αθήνας, όπως το Παγκράτι και η Κυψέλη, οι Αμπελόκηποι και το Περιστέρι, η Καλλιθέα, η Νέα Φιλαδέλφεια, το Παλαιό και Νέο Ψυχικό – αλλά και σε ολόκληρη την Ελλάδα.
Η MONUMENTA αναφέρει πως, κάθε ημέρα, λαμβάνει από πολίτες δύο μηνύματα σχετικά με ιστορικά κτίρια που κινδυνεύουν να χαθούν. Στη θέση τους συχνά οικοδομούνται ξενοδοχεία, πολυώροφες πολυκατοικίες με πολυτελή διαμερίσματα, ή συγκροτήματα με διαμερίσματα που προορίζονται για βραχυχρόνια μίσθωση.
Ποιες είναι οι πραγματικές επιπτώσεις για τις ζωές μας, τις γειτονιές, την κοινωνική τους σύνθεση, και την πολιτισμική κληρονομιά από τις μαζικές κατεδαφίσεις σε ολόκληρη τη χώρα; Θέλουμε να καταγράψουμε τις ανεξερεύνητες διαστάσεις του φαινομένου. Και χρειαζόμαστε τη βοήθειά σου.
Λανσάρουμε το Demolition Atlas
Ύστερα από μήνες προετοιμασίας, το Solomon σήμερα λανσάρει το Demolition Atlas, ένα διαδραστικό πρότζεκτ καταγραφής και τεκμηρίωσης, σε συνεργασία με το ευρωπαϊκό δίκτυο δημοσιογραφίας Correctiv.Europe.
Πρόκειται για μια δημοσιογραφική έρευνα, που βασίζεται στη μεθοδολογία που αναπτύχθηκε κατά την επιτυχή ολοκλήρωση αντίστοιχων πρότζεκτ του Correctiv.Europe για τις κατεδαφίσεις στην Ελβετία και τη Γερμανία, και η οποία συνδυάζει το επιτόπιο ρεπορτάζ με την αξιοποίηση υλικού και πληροφοριών που παράγεται από τους πολίτες (crowdsourcing).
Κατά τους επόμενους μήνες, θα διερευνήσουμε τις πραγματικές επιπτώσεις του σημερινού κύματος κατεδαφίσεων στην Ελλάδα, από την Αθήνα ως τη Θεσσαλονίκη, και από τα Ιωάννινα ως τη Λάρισα και το Ηράκλειο. Σκοπός μας είναι να διερευνήσουμε:
- Πού, πώς και γιατί γκρεμίζονται παλαιά κτίρια;
- Τι αντικαθιστά τα παλαιά κτίρια και τι σημαίνει αυτό για τις γειτονιές και τις ζωές μας;
- Πώς αλλοιώνουν οι κατεδαφίσεις τη φύση της γειτονιάς;
- Εκδιώχνονται μόνιμοι κάτοικοι προς όφελος προσέλκυσης τουριστών;
- Υψώνονται στη θέση παλαιών μονοκατοικιών συγκροτήματα με πολυτελή διαμερίσματα;
Πώς μπορείς να βοηθήσεις
Δημιουργήσαμε έναν διαδραστικό χάρτη, καθώς και μια ειδική πλατφόρμα, στην οποία μέσα σε ελάχιστα λεπτά μπορεί κανείς να προσθέσει φωτογραφίες, μαρτυρίες, και πληροφορίες για κτίρια που έχουν ήδη κατεδαφιστεί ή βρίσκονται υπό τον κίνδυνο κατεδάφισης.
Αν γνωρίζεις κάποιο παλαιό κτίριο που έχει κατεδαφιστεί ή πρόκειται να κατεδαφιστεί στη γειτονιά σου, λοιπόν, κατάγραψέ το στον χάρτη. Μπορείς να:
- Μοιραστείς πληροφορίες για την τοποθεσία, τη χρήση του κτιρίου, το έτος κατασκευής και κατεδάφισης, και το κτίριο που το αντικαθιστά.
- Ανεβάσεις φωτογραφίες «πριν» και «μετά».
- Προσθέσεις σχόλια ή μαρτυρίες για την ιστορία του κτιρίου.
Εάν θες να έχεις μια πρώτη εικόνα των πληροφοριών που πιθανόν να είναι χρήσιμες, μπορείς να δεις τις υπάρχουσες καταχωρίσεις. Επιθυμία μας είναι η ειδική πλατφόρμα να λειτουργήσει ως μια ελεύθερα προσβάσιμη βάση δεδομένων, στην οποία οι κάτοικοι θα μπορούν να μοιραστούν την εμπειρική τους γνώση για κτίρια που βρίσκονται σε κίνδυνο, αλλά και να γνωρίσουν καλύτερα τη γειτονιά τους μέσα από την ιστορία που φέρουν τα κτίριά της.
Η ομάδα του Solomon θα αξιοποιήσει τις πληροφορίες για περαιτέρω έρευνα. Οι κατεδαφίσεις αλλάζουν τις πόλεις μας — αθόρυβα. Βοήθησέ μας να χαρτογραφήσουμε αυτή την αλλαγή.
Το πρώτο μας ρεπορτάζ
Στην πρώτη δημοσίευση, στο πλαίσιο του Demolition Atlas, εστιάζουμε στην περίπτωση μιας κομψής διώροφης οικίας, που βρισκόταν στην καρδιά της Κυψέλης από το 1935.
Έργο του αρχιτέκτονα Εμμανουήλ Λαζαρίδη, στα πιο γνωστά έργα του οποίου συγκαταλέγεται το Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη μπροστά από την ελληνική Βουλή, το κτίριο αποτελούσε χαρακτηριστικό δείγμα του μοντέρνου κινήματος στην ελληνική αρχιτεκτονική.
Παρά την αντίθετη γνωμοδότηση του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής Π.Ε. Κεντρικού Τομέα, στα τέλη Απριλίου του 2025 η μονοκατοικία κατεδαφίστηκε. Στη θέση της, η εταιρεία DIAMONA GREECE, ισραηλινών συμφερόντων, σχεδιάζει να κατασκευάσει πολυκατοικία με 29 διαμερίσματα και τέσσερις υπόγειες θέσεις πάρκινγκ.
Η ίδια εταιρεία κατέχει και άλλα παλαιά κτίρια στην Ελλάδα, συνολικής αξίας άνω των 35 εκατ. ευρώ. Ορισμένα εξ αυτών, σε Εξάρχεια και Κουκάκι, έχουν ήδη κατεδαφιστεί, ή πρόκειται να κατεδαφιστούν, με σκοπό την δημιουργία πολυκατοικιών με διαμερίσματα. Οδηγώντας αναπόδραστα στο ερώτημα: με ποιους τρόπους μεταμορφώνουν εταιρείες ξένων συμφερόντων τις πόλεις μας, δίχως να γίνεται αντιληπτό από το ευρύ κοινό;
Μπορείτε να βρείτε την πρώτη μας δημοσίευση εδώ. Μπορείτε να επισκεφθείτε την ειδική πλατφόρμα του Demolition Atlas εδώ, καθώς και να κάνετε (δωρεάν) εγγραφή στο newsletter του Solomon, προκειμένου να μη χάσετε καμία επόμενη δημοσίευσή μας.
* Η δημοσιογραφική έρευνα Demolition Atlas του Solomon σε συνεργασία με το Correctiv.Europe πραγματοποιείται με την υποστήριξη του JournalismFund Europe.
