Άννα Δημάκη – φιλόλογος
Τυφλός τά τ’ ὦτα τόν τε νοῦν τά τ’ ὄμματ᾽ εἶ
«είσαι τυφλός και στα αυτιά, και στον νου και στα μάτια»
(Σοφοκλέους, Οιδίπους Τύραννος, στ. 371)
Πριν μερικά χρόνια, διάβασα, χάρη στη Λέσχη Ανάγνωσης στην οποία συμμετείχα, το βιβλίο του Ελιάς Κανέττι «Η Τύφλωση». Όταν το έπιασα στα χέρια μου το βρήκα εντελώς απωθητικό… Το χοντρό εξώφυλλο της έκδοσης που είχα αγοράσει με απωθούσε, το μαύρο χρώμα του δεν με ενέπνεε, και έβρισκα οξύμωρο το ότι ο τίτλος ήταν γραμμένος με λευκό χρώμα… Γενικώς, όλα μού έφταιγαν, και αναρωτιόμουν γιατί τώρα θα πρέπει να διαβάσω κάτι που δεν θα επέλεγα ποτέ!
Και μετά, έγινε το θαύμα: σιγά-σιγά, αλλά κυρίως με τη βοήθεια των συναναγνωστών μου, άρχισα να το αγαπώ! Ρουφούσα κάθε σελίδα του, ήμουν περίεργη για την επόμενη, και σκηνοθετούσα στο μυαλό μου όσα διάβαζα! Το πιο περίεργο, όμως, από όλα, ήταν ότι μού έρχονταν στο μυαλό γνωστοί μου άνθρωποι, όχι τυφλοί, όπως ίσως θα περίμενε κανείς λόγω του τίτλου, αλλά τυφλωμένοι… (στο σημείο αυτό, ίσως θα χρειαζόταν η διευκρίνιση ότι δεν αναφέρομαι στην τύφλωση ως αναπηρία, αλλά στην πνευματική τύφλωση, στην τυφλότητα, στη στέρηση της κριτικής ικανότητας).
Και αυτή η διαπίστωση, ότι, δηλαδή, υπάρχουν τόσοι τυφλωμένοι άνθρωποι ανάμεσά μας, ήταν καθοριστική για τον τρόπο με τον οποίο είδα τον κόσμο από εκείνη την περίοδο και μετά!
Άλλοι τυφλωμένοι από τα λεφτά, άλλοι από ματαιοδοξία, μερικοί από έρωτα (αυτοί ήταν οι καλύτεροι), ενώ κάποιοι από εγωισμό και φιλαρέσκεια… Ορισμένοι από ζήλεια και κακεντρέχεια, φθόνο, οργή, πόνο, μίσος (αυτοί ήταν οι χειρότεροι) για τον συνάνθρωπο και για τον αδερφό… Είναι μακρύς ο κατάλογος, και δεν θέλω να σας κουράσω. Άλλωστε, όλοι έχουμε παρόμοιες εμπειρίες… Μονοπώλια δεν υπάρχουν… Οι περισσότεροι από εμάς έχουν απογοητευτεί από πολύ δικούς τους ανθρώπους, και ίσως έχουμε απογοητεύσει κάποιους και εμείς…
Το θέμα είναι: τι κάνουμε για αυτό; Ποια είναι η δική μας ευθύνη; Μέχρι πού φτάνει; Και οι πνευματικοί άνθρωποι πώς μπορούν να δράσουν; Μέσα σε έναν κόσμο που παρακολουθεί την εξέλιξη μιας γενοκτονίας και δεν του καίγεται καρφί, σε έναν κόσμο που δεν αντιδρά, που ταυτίζεται με τον ισχυρό (αυτά, βέβαια, αλλάζουν…) κοιτάζοντας να σώσει το τομάρι του και ας διαμελιστεί ένας ολόκληρος λαός, τι μπορούν να κάνουν και αυτοί;
Και όμως, πολλά μπορούν να κάνουν… Να μην μείνουν αδρανείς, κλεισμένοι στο καβούκι τους, όπως έκανε και ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, που γράφτηκε το 1931-1932 (όταν θα μπορούσε να προληφθεί ο Β΄Π.Π.). Να αφυπνίσουν τον κόσμο, να τον εμπνεύσουν! Να μην τον καθοδηγήσουν… Να τον μάθουν να σκέφτεται και να αποτάσσεται τον αλληλοσπαραγμό… Να του δείξουν τι είναι αγάπη και αλληλεγγύη. Να αποτινάξουν τον ρατσισμό, που αναβιώνει θριαμβευτικά σήμερα στοχοποιώντας ολόκληρους λαούς, και χαρακτηρίζει τους τυφλωμένους από μια στρεβλή αίσθηση ανωτερότητας φορείς του!
Αυτά όλα μπορούν να τα κάνουν οι πνευματικοί ταγοί!
Με την ευκαιρία, λοιπόν, της έναρξης μιας ακόμη σχολικής χρονιάς (για τα τυχερά παιδιά που δεν ζουν στους αισχρούς πολέμους των ημερών μας), θα ήθελα να προτρέψω όλον τον κόσμο να ασχοληθεί λίγο παραπάνω με την καρδιά και το μυαλό του! Οι τυφλοί συνάνθρωποί μας θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν σε αυτό! Οι τυφλωμένοι, πάλι, όχι…
Καλή σχολική χρονιά!
