Αγαπητέ/ή αναγνώστη/τρια,
Σήμερα έχουμε τη χαρά να σας παρουσιάσουμε ένα αρκετά σύνθετο θέμα. Πρόκειται για την διεθνή έρευνα Shadow Fleet Secrets, στην οποία περιγράφουμε τον τρόπο με τον οποίο ελληνικά – και όχι μόνο – δεξαμενόπλοια κατέληξαν στον λεγόμενο «ρωσικό σκιώδη στόλο», που μεταφέρει το ρωσικό πετρέλαιο σε ολόκληρο τον κόσμο κατά παράβαση των δυτικών κυρώσεων.
Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του ουκρανικού ερευνητικού Ινστιτούτου Kyiv School of Economics (KSE), 230 δεξαμενόπλοια που πουλήθηκαν νόμιμα σε τρίτες χώρες, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, κατέληξαν να γίνουν μέρος του ρωσικού σκιώδους στόλου.
Αυτή η βάση δεδομένων αποτέλεσε την αφετηρία της διασυνοριακής έρευνας, στην οποία συμμετείχαμε μαζί με το Inside Story από την Ελλάδα, και συναδέλφισσες και συναδέλφους από ευρωπαϊκά Μέσα όπως τα Süddeutsche Zeitung, NDR, Source Material, De Tijd, DanWatch, OCCRP, IRPI, NRK, υπό τον συντονισμό του ολλανδικού Follow the Money.
Από την έρευνα διαπιστώθηκε πως οι Έλληνες εφοπλιστές κατέχουν τη μερίδα του λέοντος, έχοντας πουλήσει τα 127 από τα συνολικά 230 τάνκερ, που αντιστοιχούν στο 55% του συνόλου των υπό εξέταση πωλήσεων παγκοσμίως.
Τα δε έσοδα των ελληνικών συμφερόντων ναυτιλιακών εταιρειών, από αυτές τις πωλήσεις, εκτιμάται πως ανέρχονται αθροιστικά σε περισσότερα από 3,7 δισ. δολάρια, σε σύνολο 6,3 δισ. δολαρίων.
Πώς δημιουργήθηκε ο σκιώδης ρωσικός στόλος;
Μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και το Ηνωμένο Βασίλειο επέβαλαν κυρώσεις με στόχο τη ρωσική οικονομία, και ιδίως τον ενεργειακό τομέα, σε μια προσπάθεια να περιορίσουν τα έσοδα που χρηματοδοτούν τον πόλεμο του Κρεμλίνου.
Μία από τις κυρώσεις (Δεκέμβριος 2022) περιλάμβανε την επιβολή ορίου στην τιμή που μπορούν να πουληθούν τα ρωσικά πετρελαϊκά προϊόντα (price cap). Η Ρωσία, σε μια προσπάθεια να παρακάμψει τις κυρώσεις, αναζήτησε νέες αγορές. Δημιούργησε έναν «σκιώδη στόλο» για να μεταφέρει πετρέλαιο πάνω από το price cap, και συμμάχησε με χώρες όπως η Κίνα και το Ιράν.
Έως τότε, το πετρέλαιο μετέφεραν κυρίως δυτικές εταιρείες. Πολλές εξ αυτών ελληνικές, καθώς οι ελληνικές ναυτιλιακές ελέγχουν το 30% του παγκόσμιου στόλου δεξαμενόπλοιων μεταφοράς αργού πετρελαίου.
Η Ρωσία είχε ανάγκη από τάνκερ. Με αποτέλεσμα η τιμή των μεταχειρισμένων πλοίων να εκτοξευθεί.
Συνοπτικά, όπως μας εξήγησε αναλύτρια της LLoyd’s, «αν έχεις ένα παλιό αυτοκίνητο που δεν το θες και αξίζει 2.000 ευρώ, αλλά έρχεται κάποιος και σου λέει, θα σου δώσω 4.000 για το αυτοκίνητο, τότε δεν πρόκειται να του πουλήσεις μόνο ένα αλλά οποιοδήποτε αυτοκίνητο μπορείς να βρεις».
«Αυτό συνέβη ουσιαστικά με τον σκιώδη στόλο. Πολλοί Ευρωπαίοι πλοιοκτήτες είχαν παλιά πλοία που θεωρούσαν ότι δεν άξιζαν και πολλά. Ξαφνικά η αξία τους διπλασιάστηκε – και έτσι έσπευσαν να τα πουλήσουν και να βγάλουν κέρδη», σημείωσε.
Η «χρυσή εποχή»
Το 2022, οι ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες πούλησαν 23 τάνκερ. Το 2023, οι πωλήσεις έφτασαν τις 63 αποφέροντας στους ιδιοκτήτες τους συνολικά 1,9 δισ. δολάρια. Το 2023, λοιπόν, ήταν η «χρυσή εποχή» για τον σκιώδη στόλο:
-
Πρώτος σε αριθμό πωλήσεων βρέθηκε ο Νικόλας Τσάκος, με την Tsakos Energy Navigation, και 9 πωλήσεις αποκομίζοντας 182 εκατ. δολάρια.
-
Ακολούθησαν η Avin International του Γιώργου Β. Βαρδινογιάννη με 5 πλοία και έσοδα ύψους 136 εκατ. δολάρια.
-
Η Prime Marine Management των Στ. Τοπούζογλου, Μ. Χαλκιά και Γ. Κουλέρη επίσης πούλησε 5 πλοία κερδίζοντας 111 εκατ. δολάρια.
Τον Δεκέμβριο του 2023, βλέποντας ότι ο ρωσικός σκιώδης στόλος γιγαντώθηκε, η Ευρωπαϊκή Ένωση προχώρησε στην απαγόρευση πωλήσεων δεξαμενόπλοιων προς τη Ρωσία. Για την ακρίβεια, όρισε πως οι ναυτιλιακές που θέλουν να πουλήσουν τάνκερ στη Ρωσία θα πρέπει να ζητούν ειδική άδεια, ενώ στην περίπτωση άλλων χωρών θα πρέπει να κοινοποιούν μια γνωστοποίηση στις αρμόδιες Αρχές.
Το 2024, τα νούμερα υποχώρησαν σημαντικά. Σύμφωνα με την ανάλυσή μας, μόλις 14 πρώην ελληνόκτητα πλοία κατέληξαν μετά την πώλησή τους, και μέσα από μια δαιδαλώδη διαδρομή, στον ρωσικό σκιώδη στόλο, έναντι συνολικά 480 εκατ. δολ.
Και τελικά ποιο είναι το συμπέρασμα;
-> Το πρώτο συμπέρασμα είναι ότι πολλές ναυτιλιακές εκμεταλλεύτηκαν την τεράστια αύξηση της αξίας των μεταχειρισμένων τάνκερ, και ξεστόκαραν παλιά πλοία, ενώ παράλληλα παρήγγειλαν καινούρια ανανεώνοντας το στόλο τους. Όπως μας είπε ένας ναυλομεσίτης, «ένας επενδυτής ενδιαφέρεται μόνο για ένα πράγμα, και αυτό είναι τα χρήματα. Σε επίπεδο ηθικής το ζήτημα είναι οριακό», πρόσθεσε. «Αν επιτρέπεται, θα το κάνουν».
-> Το δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι, όπως δείχνουν τα στοιχεία, αμφισβητείται έντονα η αποτελεσματικότητα των δυτικών κυρώσεων. Κι αυτό γιατι παρά τις προσπάθειες να αποκοπεί η ροή χρήματος προς τη Ρωσία, δημιουργήθηκε ένα νέο σύστημα με νέες ναυτιλιακές εταιρείες, ασφαλιστικές και τραπεζικές οντότητες, που δεν υπόκεινται σε κυρώσεις γιατι ανήκουν σε άλλες χώρες και δεν λογοδοτούν στη Δύση.
Άρα και η Ευρώπη πλήττεται οικονομικά, και η Ρωσία δεν χάνει. Μια τρύπα στο νερό.
Μέχρι την επόμενη φορά,
Δανάη Μαραγκουδάκη
wearesolomon.com
