Το ανείπωτο δυστύχημα στα Τέμπη, που δικαίως έχει λάβει διαστάσεις τραγωδίας, αποτελεί μεταξύ άλλων ένα εθνικό τραύμα. Η κάθαρση που συνοδεύει κάθε τραγωδία είναι απαίτηση. Ταυτόχρονα όμως έβγαλε στην επιφάνεια και άλλα τραύματα που παραμένουν ανοιχτά σε αυτή τη χώρα εδώ και δεκαετίες.
Το τι συνέβη και γιατί, εικάζω, ότι θα το βρει η Δικαιοσύνη. Το να επιχειρούμε να αντικαθιστούμε εμείς την Δικαιοσύνη στα τηλεοπτικά παράθυρα ή στα καφενεία, μάλλον θολώνει ακόμη περισσότερο το ήδη ομιχλώδες τοπίο. Αυτό δεν σημαίνει ότι η δικαιολογημένη οργή θα πρέπει να σιγήσει. Απεναντίας, αυτό το αίτημα για απονομή δικαιοσύνης θα πρέπει να δυναμώσει και να ακουστεί όσο πιο έντονα γίνεται. Η μαζική συμμετοχή πολιτών στο συλλαλητήριο για τα Τέμπη δεν ήταν κατευθυνόμενη, παρά την προσπάθεια που έγινε. Ήταν ξέσπασμα! Και αυτό ήταν που προκάλεσε αναταράξεις στο σύστημα. Έδειξε ταυτόχρονα το μεγάλο κενό που υπάρχει στην επικοινωνία της πολιτικής και των εκπροσώπων της με την κοινωνία. Αυτοί που βγήκαν στους δρόμους δεν κρατούσαν κομματική σημαία. Κρατούσαν όμως σφιχτά από το χέρι τα παιδιά και τα εγγόνια τους… την ώρα που κάποιοι άλλοι δίπλα τους θρηνούσαν για τα δικά τους, που τα έχασαν σε ένα “ασύλληπτο” δυστύχημα … Για αυτούς τους ανθρώπους όμως που όσο και αν θέλουμε, δεν μπορούμε να μπούμε στη θέση τους, η ετυμηγορία έχει βγει: Έγκλημα! Έχασαν τους ανθρώπους τους από εγκληματική πράξη. Διότι έτσι καταλογίζουν την διαχρονική ανικανότητα της Πολιτείας να εξασφαλίσει για τους πολίτες της τα στοιχειώδη… όπως είναι η ασφάλεια στις μεταφορές. Η φύση, ως γνωστόν, απεχθάνεται το κενό. Το έλλειμμα και η αδυναμία ουσιαστικού ελέγχου στην κυβερνητική εξουσία ανέλαβε με έναν μοναδικό τρόπο να το καλύψει η ηχηρότατη κραυγή διαμαρτυρίας της Κοινωνικής Αντιπολίτευσης. Ποιος να πει και τι, σε έναν γονιό που έχασε τα παιδιά του;
Φευ. Μπροστά σε αυτό το μεγάλο κακό, οι Κυβερνητικοί χειρισμοί από τα πρώτα λεπτά αποδείχτηκαν όχι μόνο ανεπαρκείς αλλά και ατυχείς, με αποτέλεσμα να γιγαντωθούν οι φωνές που μιλούν για έγκλημα που στοίχισε την ζωή σε 57 ανθρώπους και για απόπειρα συγκάλυψης των αιτιών. Και πως να μην γυρνάει το μυαλό σε τέτοιες σκέψεις όταν ακόμη και ο Πρωθυπουργός στηλίτευσε τον ρόλο της Εξεταστικής Επιτροπής ή όταν πρόσωπα που βρέθηκαν στο κάδρο αυτού του δράματος, με εντελώς αρνητικό πρόσημο, εισέπραξαν πολιτική επιδοκιμασία.
Για να φανεί η αλήθεια όμως, απαιτεί ψύχραιμη καχυποψία και αποστάσεις από μια ενδεχόμενη συνωμοσιολογία, που είναι γνωστό ότι σε τέτοια γεγονότα ανθεί. Όπως επίσης είναι γεγονός ότι καμία αλήθεια δεν έχει μείνει κρυφή όση δυναμική και να έχει η οποιαδήποτε επικοινωνιακή τεχνική.
Με δεδομένο τους αργούς χρόνους ανταπόκρισης της ελληνικής πολιτείας -παρά τις φιλότιμες προσπάθειες που κατά καιρούς γίνονται-, η βιασύνη για την εξαγωγή συμπερασμάτων σε όλα τα επίπεδα δεν αποτελεί αρωγή για να λάμψει η αλήθεια. Και εδώ διαπιστώνεται η μεγάλη “ρωγμή” όπου μπορεί να εισχωρήσουν η συνωμοσιολογία και η εργαλειοποίηση ενός τραγικού γεγονότος…
Η “εργαλειοποίηση μιας τραγωδίας” αναφέρεται στη χρήση ενός δραματικού ή θλιβερού γεγονότος για την προώθηση προσωπικών, πολιτικών, οικονομικών ή ιδεολογικών σκοπών, συχνά με τρόπο που αγνοεί την ανθρώπινη πλευρά της κατάστασης ή εκμεταλλεύεται το συναίσθημα της κοινής γνώμης. Τι σημαίνει εργαλειοποίηση; Η μετατροπή μιας τραγικής κατάστασης σε «εργαλείο» για να εξυπηρετηθούν συμφέροντα.
Τι συνέπειες έχει ;
– Κοινωνική διχόνοια: Εκμετάλλευση τραγωδιών για να ενισχυθούν διαιρέσεις (π.χ. «εμείς vs. αυτοί»).
– Απώλεια εμπιστοσύνης: Το κοινό γίνεται πιο δύσπιστο απέναντι σε θεσμούς . Πώς να την αναγνωρίσουμε;
– Κριτική σκέψη: π.χ. «Ποιος ωφελείται από αυτήν την αφήγηση;» , έλεγχος πηγών και συμφερόντων πίσω από τα μηνύματα.
Σε μια προσπάθεια να συνοψίσουμε τα παραπάνω η εργαλειοποίηση ενός τραγικού γεγονότος, η εκμετάλλευση του ανθρώπινου πόνου αποτελεί μορφή που ανάγεται σε νου υπάνθρωπων που εντείνει την κρίση αντί να τη λύνει. Η ηθική δέσμευση σε ευαισθητοποίηση και δράση χωρίς εκμετάλλευση είναι καίρια για την προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Αυτά… Και κλείνοντας το εν λόγω πόνημα, μου ήρθαν στον νου -δεν ξέρω γιατί- τα λόγια εκείνου του Κυνικού (φιλόσοφου) του Αντισθένη “Τότε τας πόλεις απόλλυσθαι, όταν μη δύνωνται τους φαύλους από των σπουδαίων διακρίνειν” (μτφ. Οι πόλεις χάνονται, όταν δεν μπορούν να ξεχωρίσουν πια τους κακούς από τους καλούς). (445-360 π.Χ.).
* instrumentalization μτφ. Εργαλειοποίηση
