(Φωτογραφία του Σμυρνιού συνθέτη Σταύρου Παντελίδη, όπως διασώθηκε από το αρχείο του)
Ο Σμυρνιός συνθέτης του ρεμπέτικου που τραγουδούσε στον Βύρωνα της προσφυγιάς
O συνθέτης Σταύρος Παντελίδης (1) γεννήθηκε στο Μπαργιακλί (2) της Σμύρνης το 1891 και σ’ αυτήν πρωτόμαθε τα μυστικά της σπουδαίας σμυρναίικης μουσικής. Πριν το 1922 έγραφε τραγούδια και έπαιζε μαζί με φημισμένους παιχνιδιατόρους της πατρίδας του στα μουσικά της στέκια. Μετά το 1922 ξεριζωμένος πρόσφυγας 31 ετών, έρχεται στην Αθήνα. Κατοικεί σε μια προσφυγική μονοκατοικία στον Υμηττό (οδός Βρυούλων αρ. 31) και συνεχίζει να γράφει τραγούδια αλλά και να γραμμοφωνεί στις δισκογραφικές εταιρείες μέχρι τον μερικό παραγκωνισμό του απ’ τη λογοκρισία το 1936. Το 1926 και για ένα μικρό διάστημα μετακόμισε στο Βόλο όπου άνοιξε δικό του κουρείο και παράλληλα συμμετείχε ως μουσικός σε ορχήστρες της θεσσαλικής πόλης, παίζοντας διάφορα όργανα.
Δεν έκανε ποτέ οικογένεια και ζούσε με τη φροντίδα της αδελφής του Στάσας Πετροχείλου. Άνθρωπος διακριτικός και χαμηλών τόνων δεν επεδίωξε ποτέ να καταλάβει θέσεις και αξιώματα για να αυξήσει την κυκλοφορία των τραγουδιών του, όπως έκαναν άλλοι γνωστοί επώνυμοι και υπερεκτιμημένοι συνάδελφοί του. Στο σπίτι του, στον Υμηττό, έρχονταν συχνά άνθρωποι από το χώρο του για να πάρουν κάτι από τη μουσική του γνώση ή για να τους γράψει ολόκληρο τραγούδι με τ’ όνομά τους, προκειμένου να τα περάσουν εκείνοι στις εταιρείες παρά να χαθούν.
Η προσφορά του στην ελληνική μουσική δημιουργία ήταν μεγάλη. Δίσκοι με τραγούδια του έχουν κυκλοφορήσει με τις φωνές των Ρόζας Εσκενάζυ, Ρίτας Αμπατζή, Στελλάκη Περπινιάδη, Κ. Ρούκουνα, Μαρίκας Φρατζεσκοπούλου, Γ. Κάβουρα, Στρ. Παγιουμτζή, Κ. Τσανάκου, Νίκου Γούναρη, Στέλιου Καζαντζίδη κ. ά.
Μαζί με τους Παναγιώτη Τούντα, Γιάννη Δραγάτση ή Ογδοντάκη και το φίλο του από τα παλιά Βαγγέλη Παπάζογλου, θεωρείται από τους θεμελιωτές της σμυρναίικης σχολής του ρεμπέτικου.
Ο Παντελίδης γραμμοφώνησε περίπου 102 τραγούδια. Μετά το θάνατό του βρέθηκαν και διασώθηκαν περίπου 1200 χειρόγραφα μουσικής, στίχων και επιστολών, τα οποία αρχειοθέτησε ο γράφων. Ανάμεσά τους υπάρχουν πάρα πολλά (450) ανέκδοτα τραγούδια.
Σύχναζε σε φιλικά σπίτια ή στέκια στην αγορά του Κοπανά. στη γειτονιά του ΄Αη – Λάζαρου, στην πλατεία Υμηττού και στην Κοκκινιά στο σπίτι του Βαγγέλη και Αγγελικής Παπάζογλου, παλαιών φίλων του από τη Σμύρνη.
Μια παγερή νύχτα του χειμώνα, ήταν 23 Γενάρη 1956, ενώ έπαιζε στο «Κουτούκι του Καρακούλια» στην Αγορά του Βύρωνα έπεσε λιπόθυμος στο πάλκο με την κιθάρα στην αγκαλιά του. Μεταφέρθηκε αμέσως στο Γενικό Νοσοκομείο αλλά μετά από λίγο χρόνο έφυγε από τη ζωή λόγω ανακοπής της καρδιάς του. ΄Ηταν 65 χρόνων.
Στις αρχές του 2005 κυκλοφόρησε το βιβλίο «Σταύρος Παντελίδης. Ένας Σμυρνιός συνθέτης του ρεμπέτικου», εκδόσεις «Τρόπος Ζωής», που έγραψε ο εγγονός και βιογράφος του Βασίλης Ν. Πετρόχειλος και βραβεύθηκε το 2008 στο διαγωνισμό της Εστίας Νέας Σμύρνης για βιβλία μικρασιατικού περιεχομένου που εκδόθηκαν το 2004, 2005, και 2006.
———————————————————————
* Ο Βασίλης Ν. Πετρόχειλος είναι καθηγητής της Μουσικής, μαέστρος χορωδιών επί 27 χρόνια και μουσικός ερευνητής.
- Λαδόπουλος ή Γιατζόγλου ήταν το πραγματικό του όνομα. Ο πατέρας του καταγόταν από την Καισάρεια και η μητέρα του από τη Σμύρνη. Βλ. Βασίλη Κ. Καλαμάρα, «50 χρόνια από το θάνατο του Σταύρου Παντελίδη – ΄Ενας αφανής του ρεμπέτικου», εφημ. Ελευθεροτυπία, 28/1/2006.
- Βλ. Παναγιώτη Κουνάδη, Εις ανάμνησιν στιγμών ελκυστικών. Κείμενα γύρω από το ρεμπέτικο, εκδόσεις Κατάρτι 2003, σ. 44.
Χειρόγραφη παρτιτούρα της γνωστής επιτυχίας «Σμύρνη με τα περίχωρα» σε μουσική και στίχους του Σταύρου Παντελίδη
Ο Σταύρος Παντελίδης μπροστά στο κουρείο του στο Βόλο (1926)
(Η νεαρή Ρόζα Εσκενάζυ, με το ντέφι ανά χείρας, αριστερά στον Σταύρο Παντελίδη / © Ψηφιακό Μουσείο Σμύρνης – Νέας Σμύρνης, Έκθεση τεκμηρίων από τη ζωή και το έργο του συνθέτη Σταύρου Παντελίδη του “Σμυρνιού”)
