Του Γιάννη Δ. Αντωνόπουλου
Ο Γιάννης Δ. Αντωνόπουλος γράφει για το βιβλίο του Θανάση Ν. Παπαθανασίου «Υποτέλεια, Ιεραποστολή και Θεολογία της Απελευθέρωσης στην Άπω Ανατολή» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις red n’ noir
……………………………………………………………………
Μια ιδιαίτερη ματιά στην πολιτισμική, ανθρωπολογική, κοινωνική και ταξική συνάφεια της Άπω Ανατολής μέσα από τη χριστιανική οπτική και την κοινωνικά απελευθερωτική δυναμική της
Πόσο μακριά είναι η Άπω Ανατολή και πόσα γνωρίζουμε για αυτήν; Καλώντας μας να αποβάλουμε τον παρωχημένο δυτικοκεντρισμό μας, το νέο βιβλίο του Θανάση Ν. Παπαθανασίου (στο εξής Θ.Ν.Π.) έρχεται να αναμετρηθεί με ζητήματα «προκλητικά», τόσο για τον μέσο θρησκευόμενο νου όσο και για τον χώρο των κοινωνικών κινημάτων. Και το πράττει με έναν τρόπο που κλονίζει τις παγιωμένες βεβαιότητές μας, τροφοδοτεί τη σκέψη, καλεί σε διάλογο.
Πιστεύουμε πως δεν θα μπορούσε να υπάρξει καταλληλότερος άνθρωπος για αυτό το εγχείρημα. Ο Θ.Ν.Π., αναπληρωτής καθηγητής της Ανώτατης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθηνών και διευθυντής του περιοδικού «Σύναξη», έχει αποδείξει με το πολυποίκιλο έργο του ότι διαθέτει τα πνευματικά εφόδια για να προκαλέσει τέτοιου είδους συζητήσεις.
Το βιβλίο του «Υποτέλεια, Ιεραποστολή και Θεολογία της Απελευθέρωσης στην Άπω Ανατολή» από τις εκδόσεις Red n’ Noir (το δεύτερο βιβλίο του εκδοτικού για την εν λόγω θεματική, μετά το «Padre Camilo» της Χρύσας Τζιαφέτα) επιχειρεί να ρίξει μια ματιά σε έναν κόσμο γεωγραφικά και πολιτισμικά μακρινό, αλλά ταυτόχρονα με ολοένα και αυξανόμενο ρόλο στο διεθνές γίγνεσθαι. Ο συγγραφέας, τίμιος προς τους αναγνώστες του, ξεκαθαρίζει ευθύς εξαρχής ότι πρόκειται για μια θεολογική ματιά, «δηλαδή είναι ματιά ανθρώπου που συμμερίζεται τη χριστιανική πίστη και ασκείται στο να διαβάζει υπό το πρίσμα της την κοινωνική, πολιτική και πολιτισμική πραγματικότητα» (σ. 7). Αναφορικά με το ίδιο το βιβλίο, δεν μπορεί να διαβαστεί αξεχώριστα από άλλα δύο πονήματά του [«Η Εκκλησία γίνεται όταν ανοίγεται» (εκδόσεις Εν Πλω, 2008) και «Πες το στον άνεμο» (εκδόσεις Άρτος Ζωής, 2022)], μαζί με τα οποία συνιστά, κατά τη γνώμη μας, μια άτυπη τριλογία.
Τα κείμενα του βιβλίου, ξαναδουλεμένα για αυτήν την έκδοση, καταπιάνονται με ζητήματα μιας πελώριας -και όχι απαραίτητα ομοιογενούς- ενότητας, όπως είναι η Άπω Ανατολή (επικεντρώνοντας σε Κορέα, Κίνα και ασιατική Σιβηρία), τα οποία έρχονται σε συνάντηση, διάλογο και αναμέτρηση με τη χριστιανική οπτική, και δη με το κοινωνικό απελευθερωτικό πρόταγμα αυτής. Εκκινώντας από τη διευκρίνιση των όρων που συναποτελούν τον τίτλο, ο Θ.Ν.Π. εννοεί ως υποτέλεια την «πνευματική και κοινωνική υποταγή στις δυνάμεις του θανάτου» και ως προϋπόθεση για την υπέρβασή της τη «ρήξη με τη μισαλλοδοξία, την κοινωνική αδικία, την υποδούλωση, τον αποκλεισμό» (σ. 10). Αντιδιαστέλλει τον εννοιολογικά φορτισμένο όρο «ιεραποστολή» από ιμπεριαλιστικές και αποικιοκρατικές στρεβλώσεις του παρελθόντος, ορίζοντάς τον ως «πρόταση την οποία καταθέτει η πίστη με λόγο και με πράξη, και την καταθέτει ελεύθερα σε μια πανανθρώπινη αγορά (forum• όχι market)», και ως μαρτυρία, έχοντας ως μοντέλο τον θεολογικό όρο «σάρκωση». Δηλαδή τη συνάντηση του ευαγγελικού μηνύματος με τις ανθρώπινες συνάφειες, τη «σεβαστική και ταυτόχρονα κριτική πρόσληψη κάθε πολιτισμού» (σ. 11). Τέλος, μας εισάγει στη λεγόμενη «Θεολογία της Απελευθέρωσης»: το πολύμορφο εκείνο κίνημα που γεννήθηκε τη δεκαετία του 1960 από ρωμαιοκαθολικούς στη Λατινική Αμερική, διακήρυξε ως βασική αποστολή της Εκκλησίας την απελευθέρωση της κοινωνίας από τη φτώχεια, την εξαθλίωση, την οικονομική και πολιτική τυραννία, αντιστρατεύτηκε δικτατορίες και μορφές ταξικής καταπίεσης και τελικά απλώθηκε σε όλες τις ηπείρους, κινητοποιώντας θύλακες ριζοσπαστικής σκέψης στον χριστιανικό κόσμο και όχι μόνο. Ένα κίνημα, όμως, που παράλληλα πολεμήθηκε τόσο από το Βατικανό όσο και από συντηρητικούς προτεσταντικούς κύκλους, ιδίως των ΗΠΑ.
Το βιβλίο δομείται σε τρεις ενότητες: στην πρώτη γίνεται μια εκτενής ανάλυση της κορεατικής θεολογίας της απελευθέρωσης, της λεγόμενης «θεολογίας Μιντζούνγκ». Πρόκειται για το ρεύμα που αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1970 και διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στις λαϊκές εξεγέρσεις ενάντια στη δικτατορία και την καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η σύνθετη λέξη Μιντζούνγκ αποδίδεται ως η μάζα των εξαθλιωμένων και των αποκλεισμένων. Ένας όρος με ισχυρό ταξικό πρόσημο που παραπέμπει στη βιβλική έννοια του «όχλου» των αποβλήτων: των πεινασμένων, των λεπρών, των πορνών, των τελώνων, όλων εκείνων, δηλαδή, με τους οποίους ο Χριστός ταυτίστηκε οντολογικά. Περιλαμβάνεται επίσης ένα κείμενο για τη ζωή μιας εμβληματικής γυναικείας παρουσίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Κορέας. Η δεύτερη ενότητα αποτελείται από δέκα κείμενα τα οποία «συνομιλούν» με θέσεις ανθρώπων από άλλα πολιτισμικά συγκείμενα, γύρω από ζητήματα όπως: η εκτίναξη του χριστιανισμού στην Κίνα, η σχέση της οικολογικής καταστροφής με την ταξική αδικία, τα παραμύθια του καπιταλισμού, τα κατάλοιπα της αποικιοκρατίας, οι σύγχρονοι φονταμενταλισμοί κ.ά. Στην τελευταία ενότητα μελετάται ο ρόλος της ιεραποστολής σήμερα και ο πατερναλισμός με τον οποίο οφείλει να αναμετρηθεί, αν θέλει να διατηρηθεί αξιόπιστη η μαρτυρία της. Στα προτερήματα του πονήματος, εκτός από την απολαυστική γραφή, διακρίνεται η χαρακτηριστική διομολογιακή ανοιχτωσιά του συγγραφέα.
Ένα βιβλίο-αντίδοτο στον κυρίαρχο εθνοκεντρισμό της ελλαδικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, αλλά και στον θρησκευτικό αναλφαβητισμό μεγάλου μέρους της Αριστεράς και των κινημάτων.
Αναδημοσίευση από την ΕΦΣΥΝ – https://www.efsyn.gr/nisides/403357_psilafontas–ainigma–tis–apo–anatolis
