Ιωάννα Ψωμιάδη
MSc Ψυχοθεραπεύτρια
Κάθε χρόνο ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός κατά της κατάθλιψης (European Depression Association), καθιέρωσε την 3η Οκτωβρίου ως ημέρα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού για την ψυχική νόσο της κατάθλιψης που ταλαιπωρεί πάνω από το 46% των Ευρωπαίων. Ποσοστό που σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τείνει να αυξηθεί σημαντικά, με αποτέλεσμα να εξελιχθεί η κατάθλιψη στην τρίτη πιο σημαντική αιτία ψυχικής αναπηρίας στη σύγχρονη κοινωνία.
Ο όρος «κατάθλιψη», ανήκει στις «διαταραχές διάθεσης» και χρησιμοποιείται από τους ειδικούς για να περιγράψει ένα δύσκολο και επίμονο συναίσθημα που νιώθει κάποιος σε μια περίοδο της ζωής του. Περιγράφει το συναίσθημα της θλίψης που με τον καιρό όμως λαμβάνει μια νοσηρή διάσταση, ξεφεύγει δηλαδή από τα όρια της απλής καθημερινής δυσκολίας και στεναχώριας, καθώς το άτομο δεν επηρεάζεται πλέον από κανένα ευχάριστο γεγονός, ενώ παράλληλα εμποδίζεται σταδιακά η λειτουργικότητα και η στοχοθεσία του για μεγάλο χρονικό διάστημα, ξεκινώντας από εβδομάδες, μήνες, ακόμα και χρόνια. Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφέρουμε μια συχνή παγίδα, κατά την οποία οι άνθρωποι τείνουν να συγχέουν και να παρερμηνεύουν συγκεκριμένες καταστάσεις και συναισθήματα. Πρόκειται για τη διαφορά μεταξύ των φυσιολογικών διακυμάνσεων θλίψης που μπορεί να βιώσουμε όλοι κατά περιόδους στην ζωή μας, όπως για παράδειγμα μετά από την απώλεια ενός προσφιλούς μας προσώπου, ενός προβλήματος υγείας, μιας απόλυσης από την εργασία, σε σχέση και πλήρη αντίθεση με τις επίμονες, μεγάλης εντάσεως και διάρκειας, διακυμάνσεις που χαρακτηρίζουν έναν άνθρωπο που πάσχει από ψυχοπαθολογική διαταραχή διάθεσης. Στην κατάθλιψη οι μεταβολές του συναισθηματικού μας τόνου και συμπεριφοράς φτάνουν στο σημείο να εμφανίζονται ως ακραίες και να οδηγούν το άτομο σε παραίτηση και πλήρη ματαιότητα για οτιδήποτε μέχρι πρότινος του έδινε κίνητρο και νόημα για να προσπαθεί.
Επισημαίνεται ότι η ψυχική αυτή νόσος δεν διαλέγει φύλο και δεν έχει ηλικιακές προτιμήσεις. Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες και εξειδικευμένα στατιστικά στοιχεία προκύπτει ότι οι γυναίκες τείνουν να έχουν υψηλότερα ποσοστά στους δείκτες κατάθλιψης. Το γεγονός όμως αυτό φέρει από πίσω πολλές ερμηνείες ή και αιτίες, όπως ο κοινωνικός φόβος και στιγματισμός που πιθανόν νιώθουν οι άντρες με το να παραδεχτούν και να μιλήσουν ανοιχτά για αυτό. Επίσης, είναι ιδιαίτερα σημαντικό η πρώιμη εμφάνιση της κατάθλιψης σε παιδιά και εφήβους να αξιολογηθεί και να διαγνωστεί έγκαιρα από έμπειρους επιστήμονες του κλάδου, έτσι ώστε να διαχωριστεί σωστά από την φυσιολογική αναπτυξιακή κρίση που περνάμε όλοι όταν βρισκόμαστε σε αυτές τις ηλικιακές ομάδες και εν συνεχεία να κατηγοριοποιηθεί και να αντιμετωπιστεί, στοχευμένα πλέον, ως ψυχοπαθολογική διαταραχή. Τέλος, σημαντικότατο ρόλο παίζει το οικογενειακό ιστορικό (γενετική προδιάθεση ή βιολογικοί παράγοντες), η κατάχρηση ουσιών σε μεγαλύτερη ηλικία και το περιβάλλον μέσα στο οποίο συμβιώνει και αναπτύσσεται το άτομο. Συμπερασματικά λοιπόν, οι λόγοι εμφάνισης της εν λόγω διαταραχής είναι πολυπαραγοντικοί και οι τρόποι διάγνωσης και διαχείρισης της ψυχικής αυτής νόσου χρήζουν εξειδικευμένης επιστημονικής γνώσης, εκπαίδευσης και αντιμετώπισης.
Τα καλά νέα τώρα, είναι ότι, όπως κάθε νόσος, έτσι και η κατάθλιψη, μπορεί να αντιμετωπιστεί με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή και με παράλληλη ψυχολογική στήριξη. Το άτομο θα καθοδηγηθεί από τον ειδικό για να ανακτήσει την επιθυμία και τα κίνητρα που του λείπουν για να σπάσει τον φαύλο κύκλο του φόβου, της ντροπής και της κοινωνικής απομόνωσης, έτσι ώστε να καταστεί ξανά ικανό να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της καθημερινότητας και να νιώσει έτοιμο και δυνατό να ανακτήσει ξανά τον εαυτό του, αλλά και τις διαπροσωπικές του σχέσεις σε κάθε επίπεδο της ζωής του!!
Ποια μπορεί να είναι όμως κάποια από τα αρχικά συμπτώματα που μπορούν να εντοπιστούν και να μας προϊδεάσουν για την εμφάνιση μιας πιθανής, ίσως καταθλιπτικής, διαταραχής, έχοντας όμως πρωτίστως αποκλείσει την όποια οργανική παθογένεια, όπως για παράδειγμα κάποια έλλειψη βιταμινών, μεταβολή των δεικτών θυρεοειδούς, εμφάνιση διαβήτη, ορμονικές διαταραχές κ.α.
- Είναι πολύ πιο «εύκολες» και συχνές πλέον οι δικαιολογίες για την αποφυγή μιας εξόδου και την παραμονή μέσα στο σπίτι.
- Ανάγκη για πολλές ώρες παραμονής στον καναπέ ή στο κρεβάτι (πέραν του ύπνου), σε συνδυασμό με σταδιακή απουσία ενεργητικότητας, χωρίς αυτή να δικαιολογείται ουσιαστικά από κάποια έντονη ενασχόληση.
- Μειωμένη απόδοση και συνεχής αναβλητικότητα.
- Απώλεια ευχαρίστησης από ενδιαφέροντα που μέχρι πρότινος έδιναν νόημα και χαρά (ανηδονία).
- Απομάκρυνση από αγαπημένους ανθρώπους και κοινωνικές συνευρέσεις (ανάγκη απομόνωσης).
- Καθημερινή ανησυχία – άγχος, χωρίς κάποιο προφανές ερέθισμα, συνοδευόμενο από δυσκολία στον ύπνο (αϋπνίες).
- Ψυχοσωματικοί πόνοι (πονοκέφαλος, ζαλάδα, κράμπες, πόνοι στα κόκκαλα).
- Έναρξη ή αύξηση καταχρήσεων, όπως κάπνισμα, αλκοόλ και τάσεις βουλιμίας ή ανορεξίας.
- Έντονος μηρυκασμός και υπερανάλυση (overthinking).
- Αίσθημα κενού και σταδιακή ανυπαρξία κινήτρου.
Η εμφάνιση και η προοδευτική επιμονή και αύξηση των ανωτέρω συμπτωμάτων για ένα πρώτο χρονικό διάστημα δύο – τριών εβδομάδων, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα πρώιμο σημάδι και να χτυπήσει κάποιο καμπανάκι για να αναζητήσει κάποιος βοήθεια από έναν ειδικό ψυχικής υγείας. Ακολούθως, εκείνος με την κατάλληλη μέθοδο κλινικής εξέτασης και διαγνωστικών κριτηρίων, θα αξιολογήσει την ψυχολογική κατάσταση που βιώνει το άτομο και θα διαγνώσει εάν υπάρχει κάποιο ψυχοπαθολογικό αίτιο στα συμπτώματα που του περιγράφονται και αναλόγως θα προτείνει την κατάλληλη θεραπευτική προσέγγιση. Ο στόχος της όποιας θεραπευτικής μεθόδου ακολουθηθεί από τον ειδικό, θα είναι, όχι μόνο η καταπολέμηση των συμπτωμάτων, η ενεργοποίηση του ατόμου, η ανάκτηση των ενδιαφερόντων του και η ομαλή επανένταξή του στην συνήθη καθημερινότητα του, αλλά και η πρόληψη για την αποφυγή πιθανής επανεμφάνισης των εν λόγω συμπτωμάτων, εστιάζοντας στη ριζική αλλαγή των διαστρεβλωμένων σκέψεων και δυσλειτουργικών πεποιθήσεων του ατόμου.
Συνοψίζοντας, η κατάθλιψη είναι μια ψυχική νόσος που μαστίζει εκατομμύρια ανθρώπους ανά τον κόσμο και πρέπει να αντιμετωπιστεί ανοιχτά, χωρίς ταμπού, χωρίς φόβο κοινωνικού στιγματισμού, σε καμία δε περίπτωση ως ένδειξη αδυναμίας. Έγκυροι επιστημονικοί φορείς με εξειδικευμένη γνώση παρέχουν στοχευμένη ενημέρωση σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, ακόμα και στα σχολεία, για την εν λόγω νόσο που μαστίζει εκατομμύρια ανθρώπους ανά τον κόσμο και που τον 21ο αιώνα τείνει να παίρνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, τόσο σε Ευρωπαϊκό, όσο και σε Παγκόσμιο επίπεδο.
Η κατάθλιψη είναι η ασθένεια της ψυχής. Όπως φροντίζουμε το σώμα μας κάθε φορά που πονάει και μας οδηγεί στον γιατρό, έτσι οφείλουμε να αφουγκραστούμε και να μην αγνοήσουμε τα σημάδια που μας επικοινωνεί με τον τρόπο της η ψυχή μας! Ο βουβός πόνος της ψυχής μπορεί να θεραπευτεί, όσο δύσκολο κι εάν φαντάζει πολλές φορές, αρκεί να το πιστέψουμε, να μην το βάλουμε κάτω, να μην παραιτηθούμε. Με την κατάλληλη στήριξη και βοήθεια ενός ειδικού, αλλά και με προσωπική επιμονή και υπομονή, μπορεί να λάμψει και πάλι ο ήλιος μέσα μας και να έρθουν χαρούμενες, αισιόδοξες και γεμάτες με δίψα για ζωή ημέρες!
