Αγαπητή αναγνώστρια, αγαπητέ αναγνώστη,
Στο σημερινό μας θέμα μιλάμε για τις κατεδαφίσεις στην Ευρώπη και στην Ελλάδα.
Στον κόσμο των κατασκευών είναι συνηθισμένο να γκρεμίζεις ένα παλιό κτίριο για να φτιάξεις ένα νέο, καλύτερο και πιο φανταχτερό. Αυτό περιλαμβάνει ένα ολόκληρο κλάδο και, γύρω απ’ αυτόν, μια μεγάλη οικονομική δραστηριότητα. Αυτή η προσέγγιση όμως παραμερίζει την ανάγκη για αειφορία και οφείλεται κυρίως στην έλλειψη κανονισμών και κινήτρων για βελτίωση των υπαρχουσών κατασκευών.
Μαζί με το Correctiv.Europe και στο πλαίσιο της έρευνας Demolition Atlas Europe, ερευνήσαμε το ευρωπαϊκό πλαίσιο των κατεδαφίσεων για να κατανοήσουμε πώς αλλάζουν οι χώρες μας και πόσο έτοιμη είναι η Ευρώπη και τα κράτη-μέλη να κάνουν κάτι γι’ αυτό.
Αναζητήσαμε τη νομοθεσία που διέπει τις κατεδαφίσεις, τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, τα προβλήματα της Ελλάδας αλλά και τα στοιχεία που αποτυπώνουν το ζήτημα και μπορούν να βοηθήσουν στην επίλυσή του.
«Κάθε λεπτό κατεδαφίζεται κι ένα κτίριο στην Ευρωπαϊκή Ένωση»
Συμφωνα με εκτιμήσεις ερευνητών, σε ολόκληρη την ΕΕ, κτίρια κατεδαφίζονται με ραγδαίο ρυθμό — περίπου ένα κάθε λεπτό. Ωστόσο, η Ένωση δεν διαθέτει επίσημα στοιχεία για το τι χάνεται. Οι περισσότερες χώρες δεν τηρούν καν εθνικά μητρώα καταγραφής των κατεδαφίσεων.
Σε μια σπάνια στιγμή, η Ελλάδα αποτελεί εξαίρεση καθώς έχουμε – όχι ακριβώς μητρώο κατεδαφίσεων – αλλά στοιχεία για τις άδειες κατεδαφίσεων που δίνονται σε όλη τη χώρα.
Παράλληλα, σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις του κατασκευαστικού κλάδου έχουν αρχίσει εδώ και χρόνια να προβληματίζουν. Σχεδόν τα μισά απόβλητα στην ΕΕ προκύπτουν από την κατασκευαστική δραστηριότητα.
Εκτός από το περιβαλλοντικό κόστος, το μεγάλο κύμα κατεδαφίσεων κτιρίων τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να «δείχνει» τις επιπτώσεις του στην καθημερινότητα των κατοίκων.
Μονοκατοικίες εξαφανίζονται και τη θέση τους παίρνουν πολυόροφες πολυκατοικίες, συνήθως πανομοιότυπες, που προσφέρουν μικρότερα σπίτια με υψηλότερα ενοίκια. Τα υψηλά ενοίκια με τη σειρά τους αναδιαμορφώνουν την ανθρωπογεωγραφία, καθώς εκτοπίζουν τους παλιούς κατοίκους φέρνοντας νέους πιο εύπορους στη θέση τους.
Παράλληλα, υπάρχει και η συνέπεια σε πολιτισμικό επίπεδο, καθώς μέσα από τις αθρόες κατεδαφίσεις χάνεται και ένα κομμάτι της ιστορίας των πόλεων.
Απουσία σχεδίου και πολιτικής βούλησης
Γι’ αυτό το ρεπορτάζ μιλήσαμε με αρχιτέκτονες και αρχιτεκτόνισσες, μηχανικούς, έναν καθηγητή από το ΕΜΠ, ανθρώπους από την κοινωνία των πολιτών, ακτιβιστές, έναν ευρωβουλευτή των Πρασίνων αλλά και το υπουργείο Πολιτισμού.
Από την έρευνά μας προκύπτει πως στην Ελλάδα ναι μεν έχουμε αρκετά στοιχεία, που θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε, αλλά υπάρχει απουσία πολιτικής βούλησης για την κατάρτιση συγκεκριμένων πολιτικών που θα μπορούσαν να βελτιώσουν την κατάσταση.
Παράλληλα, είναι πολύ δύσκολο –και έχει μεγάλο πολιτικό κόστος– να πεις σε κάποιον τι να κάνει με την περιουσία του, να διατηρήσει μια μονοκατοικία αντί να χτίσει μια νέα πολυκατοικία που θα φέρει έσοδα.
Για την ώρα – παρά τα επιδοτούμενα αποσπασματικά προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης – οι ανακαινίσεις είναι τριπλάσιες σε κόστος απ’ ό,τι μια νέα κατασκευή. Μάλιστα, με την κατεδάφιση ενός κτιρίου δίνεται μπόνους μεγαλύτερης δόμησης. Στο ίδιο κλίμα, οι υψηλοί συντελεστές δόμησης του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ) και οι πιέσεις για επενδύσεις σε ακίνητα, συχνά από ξένες εταιρείες, δυσχεραίνουν την κατάσταση.
Τα εμπόδια είναι πολλά, αλλά αν δεν γίνει κάτι άμεσα, για τις πόλεις μας δεν θα υπάρχει επιστροφή.
Μέχρι την επόμενη φορά,
Δανάη Μαραγκουδάκη,
Δημοσιογράφος, Solomon
