Του Nίκου Τσιρκινίδη
Με αφορμή την συμπλήρωση των 200 χρόνων από την ελληνική επανάσταση, όλη η χώρα μπήκε στον αστερισμό ενός κενού από περιεχόμενο εορτασμού, που σε πολλές περιπτώσεις όχι μόνο δεν εξυπηρετούσε τον σκοπό για τον οποίο τελέστηκε, αλλά θα έλεγα πως έφτασε στα όρια του χυδαίου και του επικίνδυνου (βλέπε δήμο Αργυρούπολης).
Ξεπρόβαλε λοιπόν μια αισθητική κιτς, κενής μπαρουφολογίας και ψευτοεπισημότητας. Από την «μπουλουμπίνα» του Καρόλου, και τα φολκλόρ φορέματα τις Αγγελοπούλου, σε κάτι graffiti μέσα σε πολλά εισαγωγικά, στις γειτονιές των πόλεων. Ποιος ήταν ο σκοπός και τι ήθελαν να μας πουν όλες αυτές οι εκδηλώσεις? Επανάφεραν μήπως την κουβέντα για την σημασία της ελληνικής επανάστασης? Ανέδειξαν αξίες και έννοιες όπως η ελευθερία ή η αυτοθυσία? Κατά την γνώμη μου η απάντηση είναι ένα μεγάλο όχι. Αν αυτό είχαν σκοπό, απέτυχαν οικτρά! Αν πάλι θέλησαν να μασουλήσουν λίγο χρήμα, να φανούν πως κάτι έκαναν τελευταία στιγμή, στο πόδι και χωρίς καμία σοβαρή μελέτη, απευθυνόμενοι σ’ ένα μικρό ακροατήριο για εσωτερική κατανάλωση, τότε μπράβο τους! Τα κατάφεραν περίφημα, αλλά ας ακούσουν και τα εξ αμάξης που τους πρέπουν.
Πάμε όμως στα δικά μας: ο Δήμαρχος Βύρωνα καλεί την ομάδα spylex να διακοσμήσει τα ΚΑΦΑΟ (βαθιά τομή στην όψη της πόλης) λες και δεν υπάρχουν γκραφιτάδες στον Βύρωνα, και μάλιστα πολύ καλύτεροι από αυτούς. Αλλά αυτό δεν είναι το σημαντικό. Δεν μπορώ όμως να μην σχολιάσω και το γεγονός πως, εκτός από τα θέματα που επιλέχθηκαν (τα οποία όλα ήταν αντιγραφές, χωρίς καμία πρωτοτυπία και αληθινή δημιουργία), η τεχνική της συγκεκριμένης ομάδας δεν ξεπερνά τη τεχνική ενός 15χρονου παιδιού με κλίση στην ζωγραφική, το οποίο ασχολείται τα τελευταία 2 χρόνια λίγο πιο σοβαρά με το αντικείμενο .To σημαντικό όμως και πάλι, δεν είναι αυτό.
Το σημαντικό είναι πως αντί ο Δήμος να δώσει χώρο έκφρασης και δημιουργικότητας στους νέους που ζουν στην πόλη, αντί να ενθαρρύνει καλλιτεχνικά εργαστήρια της περιοχής, δημόσια (αν υπάρχουν) και μη, να συμμετέχουν με το δυναμικό τους, αντί να προτρέψει τους νέους να έχουν ένα ενεργό ρόλο στη πόλη τους, αντί όλα αυτά και πολλά ακόμα αντί, προτιμά να κόψει ένα τσεκ στον οποιονδήποτε, χωρίς κανένα κριτήριο, χωρίς ουσία.
Έτσι για να βγάλουμε την υποχρέωση και να πάμε παρακάτω. Τόσο άψυχα, τόσο διεκπαιρεωτικά και τελικά τόσο κενά.
Λίγα λόγια για το Graffiti και την street art
Το graffiti είναι τρόπος έκφρασης αλλά και κοινωνικοπολιτικής δήλωσης. Φωνάζει είμαι εδώ, υπάρχω και ζω σ’ ένα παράλληλο – παράνομο σύμπαν από το κοινωνικά αποδεκτό και διεκδικώ τον χώρο που μου αναλογεί για να ζήσω.
Μιας και αυτό το είδος τέχνης γεννήθηκε και εξελίχθηκε από περιθωριοποιημένους νέους, που στριμώχνονταν και στοιβάζονταν σε μπλοκ πολυκατοικιών και φτωχογειτονιών, απέκτησε και τα ανάλογα δικά του χαρακτηριστικά. Όρισε την δική του ορολογία, το δικό του κριτήριο για το τι είναι άξιο σεβασμού και τι όχι. Οι γκραφιτάδες άρχισαν τις κόντρες και τις άτυπες μάχες για το ποιος είναι ο καλύτερος, ποιος θα γίνει πιο διάσημος και θα εξαπλωθεί η φήμη και η τέχνη του πέρα από τα όρια της γειτονιάς του, ποιος είναι ο πιο εύστοχος στα μηνύματά του κτλ. Το πρόσκαιρο στο graffiti είναι κάτι το δεδομένο. Αν δεν «πατούσε» το graffiti σου ο δήμος της πόλης ή ο διευθυντής του σχολείου ή ο ιδιοκτήτης του τοίχου, τότε θα το έκανε κάποιος άλλος που θεωρούσε πως δεν άξιζε και πολύ αυτό που είχες να πεις. Αυτό είναι το graffiti, όσο κι αν έχει αλλοιωθεί από το πέρας του χρόνου, όσο κι αν έχει χάσει την αιχμηρότητα και την επαναστατικότητά του.
Η street art θα λέγαμε πως είναι μια ποιοτική εξέλιξη του graffiti. Μια πιο προχωρημένη και εκλεπτυσμένη κατάσταση από το graffiti. Τόσο από άποψη τεχνικής, όσο και «εικαστικής ματιάς» οι street artists «παιδεύονται» πιο πολύ με το χρώμα, το σχέδιο και την ζωγραφική, προσπαθώντας να αφήσουν ένα καλλιτεχνικό αποτύπωμα στην πόλη και όχι να δηλώσουν το παρόν σ’ ένα μέρος που νοιώθουν αποκλεισμένοι. Καθώς είναι εξευγενισμένο χαίρει εκτιμήσεως από το επίσημο κράτος με χορηγίες, διοργανώσεις και φεστιβάλ από επίσημους φορείς, ιδρύματα τέχνης κτλ.
Αυτό, όμως, που έγινε από μεριάς του Δήμου στα ΚΑΦΑΟ του Βύρωνα ήταν graffiti, street art ή μήπως ήταν βανδαλισμός?
Μάλλον τίποτα από τα τρία προηγούμενα. Είναι η αποτυχημένη και κάλπικη προσπάθεια το επίσημο κράτος να προάγει την τέχνη και τον πολιτισμό. Είναι το αποτέλεσμα μιας σαθρής αντίληψης για τον χειρισμό του δημόσιου χώρου, όπου ο δημόσιος χώρος ανήκει στον επίσημο φορέα που λέγεται Δήμος, και οι κάτοικοι απλά περιφέρονται μέσα σ’ αυτόν. Το στένσιλ Fuck ΑRΤ RESPECT THE UNDERGROUND είναι βανδαλισμός? Σίγουρα όχι! Μάλλον είναι η ουσία του graffiti, και ευτυχώς που υπάρχουν κάποιοι λίγοι ακόμα να μας την θυμίζουν.
Το graffiti είναι κίνημα και μάλιστα λαϊκό κίνημα βγαλμένο από τα σπλάχνα των φτωχών και περιθωριοποιημένων στρωμάτων της κοινωνίας. Είναι τέχνη και μάλιστα ανατρεπτική- επαναστατική. Δεν μπαίνει σε καλούπια από καμία εξουσία, κανένα επίσημο φορέα, δεν διεκδικεί εύσημα από καλλιτεχνάδες και γκαλερύ, ανώτερες σχολές καλών και κακών τεχνών. Είναι η φωνή αυτών που δεν έχουν φωνή και πάντα θα ενοχλεί τον φιλήσυχο πολίτη κυρ Παντελή, που σε κάθε εποχή, σε κάθε γενιά, θα ασπάζεται το κυρίαρχο και ας μην τον εκφράζει, θα καταδικάζει το διαφορετικό κι ας τον γοητεύει.
