Πολλοί πιστεύουν ότι η φιλανθρωπία μεταφέρει χρήματα από τους πλούσιους στους φτωχούς. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Στις ΗΠΑ, όπου γίνονται στατιστικά οι περισσότερες φιλανθρωπίες ανά τον κόσμο, μόλις το ένα πέμπτο των χρημάτων που προσφέρονται από μεγάλους δωρητές πηγαίνει στους φτωχούς.
Πολλά πηγαίνουν στις τέχνες, σε αθλητικές ομάδες και σε άλλες πολιτιστικές δραστηριότητες, ενώ τα μισά στην εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη.
Με την πρώτη ματιά αυτό φαίνεται να ταιριάζει στην σκέψη ότι τα χρήματα πάνε σε καλό σκοπό. Αλλά κάτι τέτοιο δεν ισχύει, αν δούμε πιο προσεκτικά.
Οι μεγαλύτερες δωρεές στην εκπαίδευση το 2019 πήγαν στα ελίτ πανεπιστήμια και σχολεία στα οποία φοιτούν οι ίδιοι οι πλούσιοι. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, από το 2007 έως το 2017, περισσότερα από τα 2/3 όλων των δωρεών εκατομμυριούχων – 4,79 δισ. £ – πήγαν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και τα μισά από αυτά πήγαν σε δύο μόνο πανεπιστήμια: την Οξφόρδη και το Κέιμπριτζ.
Όταν οι πλούσιοι και οι μεσαίες τάξεις δωρίζουν στα σχολεία, δίνουν περισσότερα σε αυτά που παρακολουθούν τα παιδιά τους παρά σε εκείνα των φτωχών.
Βρετανοί εκατομμυριούχοι την ίδια δεκαετία έδωσαν 1,04 δισεκατομμύρια λίρες στις τέχνες και μόλις 222 εκατομμύρια£ για την ανακούφιση της φτώχειας.
Η κοινή υπόθεση ότι η φιλανθρωπία οδηγεί αυτόματα σε αναδιανομή χρημάτων από τους πλούσιους στους φτωχούς είναι λάθος. Η φιλανθρωπία των ελίτ, εξυπηρετεί ελίτ σκοπούς. Αντί να κάνει τον κόσμο καλύτερο, ενισχύει σε μεγάλο βαθμό τον κόσμο όπως είναι.
Η φιλανθρωπία ευνοεί πολύ συχνά τους πλούσιους – και κανείς δεν καθιστά τους φιλάνθρωπους υπόλογους.
Ο ρόλος της ιδιωτικής φιλανθρωπίας στη διεθνή ζωή έχει αυξηθεί δραματικά τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Σχεδόν τα 3/4 των 260.000 φιλανθρωπικών ιδρυμάτων στον κόσμο έχουν δημιουργηθεί αυτή την περίοδο, και μεταξύ τους ελέγχουν περισσότερα από 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια. Οι μεγαλύτεροι δωρητές είναι στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Μόνο το Ίδρυμα Γκέιτς έδωσε 5 δισ. λίρες το 2018 – περισσότερο από τον προϋπολογισμό εξωτερικής βοήθειας της συντριπτικής πλειονότητας των χωρών.
Η φιλανθρωπία είναι πάντα μια έκφραση δύναμης. Η παροχή συχνά εξαρτάται από τις προσωπικές ιδιοτροπίες των εξαιρετικά πλούσιων ατόμων. Μερικές φορές αυτές συμπίπτουν με τις προτεραιότητες της κοινωνίας, αλλά άλλες φορές τις αντιβαίνουν ή τις υπονομεύουν. Όλο και περισσότερο, άρχισαν να τίθενται ερωτήματα σχετικά με τον αντίκτυπο που έχουν αυτές οι μεγάλες δωρεές στις προτεραιότητες της κοινωνίας.
Υπάρχουν πολλές εντάσεις που ενυπάρχουν στη σχέση μεταξύ φιλανθρωπίας και δημοκρατίας. Για τα τεράστια οφέλη που μπορεί να αποφέρει η σύγχρονη φιλανθρωπία, η τεράστια κλίμακα της σύγχρονης δωρεάς μπορεί να παρακάμψει τις δαπάνες σε τομείς όπως η εκπαίδευση και η υγειονομική περίθαλψη, στο βαθμό που μπορεί να ξεπεράσει τις προτεραιότητες των δημοκρατικά εκλεγμένων κυβερνήσεων και των τοπικών αρχών.
Μερικές από αυτές τις επιρροές είναι έμμεσες. Η φιλανθρωπία του Μπιλ και της Μελίντα Γκέιτς έφερε τεράστια οφέλη για την ανθρωπότητα. Όταν το ίδρυμα έκανε την πρώτη του μεγάλη επιχορήγηση στην έρευνα για την ελονοσία, διπλασίασε σχεδόν το χρηματικό ποσό που δαπανήθηκε για την ασθένεια παγκοσμίως. Το ίδιο έκανε και με την πολιομυελίτιδα. Εν μέρει, χάρη στον Γκέιτς (και άλλους), περίπου 2,5 δισεκατομμύρια παιδιά εμβολιάστηκαν κατά της νόσου και οι περιπτώσεις πολιομυελίτιδας μειώθηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο κατά 99,9%. Η πολιομυελίτιδα έχει σχεδόν εξαλειφθεί. Η φιλανθρωπία έχει καλύψει τις αποτυχίες τόσο της φαρμακευτικής βιομηχανίας όσο και των κυβερνήσεων σε όλο τον κόσμο. Το Ίδρυμα Gates, από τότε που ξεκίνησε το 2000, έχει δώσει περισσότερα από 45 δισεκατομμύρια δολάρια και έχει σώσει εκατομμύρια ζωές.
Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση μπορεί να είναι προβληματική. Ο Μπιλ Γκέιτς μπορεί να επιμείνει στην αντιμετώπιση ενός προβλήματος που δεν θεωρείται προτεραιότητα από τους ντόπιους, σε μια περιοχή, για παράδειγμα, όπου η πολιομυελίτιδα δεν είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα. Έκανε κάτι παρόμοιο στην εκπαιδευτική φιλανθρωπία του στις ΗΠΑ, όπου η εμμονή του για το μέγεθος της τάξης έστρεψε τις δημόσιες δαπάνες μακριά από τις πραγματικές προτεραιότητες της τοπικής κοινότητας.
Το αποτέλεσμα ήταν αυτό που ο γερμανός δισεκατομμυριούχος, μεγιστάνας της ναυτιλίας και φιλάνθρωπος Peter Kramer, χαρακτήρισε «μια κακή μεταφορά εξουσίας», από δημοκρατικά εκλεγμένους πολιτικούς σε δισεκατομμυριούχους, έτσι ώστε να μην είναι πλέον «το κράτος που καθορίζει τι είναι καλό για τους ανθρώπους, αλλά μάλλον οι πλούσιοι που αποφασίζουν».
Το Παγκόσμιο Φόρουμ Πολιτικής, ένας ανεξάρτητος παρατηρητής πολιτικής που παρακολουθεί το έργο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, προειδοποίησε τις κυβερνήσεις και τους διεθνείς οργανισμούς ότι, προτού πάρουν χρήματα από πλούσιους δωρητές, θα πρέπει να «αξιολογήσουν την αυξανόμενη επιρροή των μεγάλων φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, και ιδίως του Ιδρύματος Μπιλ & Μελίντα Γκέιτς… και να αναλύσουν τους επιδιωκόμενους και ακούσιους κινδύνους και παρενέργειες των δραστηριοτήτων τους».
Οι εκλεγμένοι πολιτικοί, προειδοποίησε το Φόρουμ το 2015, θα πρέπει να ανησυχούν ιδιαίτερα για την «απρόβλεπτη και ανεπαρκή χρηματοδότηση δημόσιων αγαθών, την έλλειψη μηχανισμών παρακολούθησης και λογοδοσίας και την επικρατούσα πρακτική εφαρμογής επιχειρηματικής λογικής στην παροχή δημόσιων αγαθών».
Μερικά είδη φιλανθρωπίας μπορεί να έχουν γίνει όχι μόνο μη δημοκρατικά, αλλά αντιδημοκρατικά. Ο Charles Koch και ο αδελφός του, David, είναι αναμφίβολα το πιο σημαντικό παράδειγμα της δεξιάς φιλανθρωπίας στην εργασία. Υπάρχουν όμως και άλλοι, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, οι οποίοι δωρίζουν χρήματα για σκοπούς που πολλοί θεωρούν αμφιλεγόμενους.
Ο Art Pope χρησιμοποίησε την περιουσία που έχει συγκεντρώσει από αλυσίδα εκπτωτικών καταστημάτων για να πιέσει για αυστηρότερη νομοθεσία σε σχέση με την πρόληψη της εκλογικής νοθείας, παρόλο που τέτοια νοθεία είναι αμελητέα στις ΗΠΑ. Η κίνηση του Pope, η οποία θα απαιτούσε από τους ψηφοφόρους να δείξουν ταυτότητα στα εκλογικά τμήματα, ουσιαστικά αποθαρρύνει σχεδόν το 10% του εκλογικού σώματος να ψηφίσει, καθώς δεν έχει ταυτότητα με φωτογραφία, επειδή είναι πολύ φτωχοί για να καλύψουν αυτό το έξοδο. Τέτοιοι ψηφοφόροι – πολλοί από αυτούς είναι μαύροι – είναι στατιστικά απίθανο να ψηφίσουν υπέρ των συντηρητικών, του οποίους υποστηρίζει ο Art Pope.
Αλλά αυτά που οι πλούσιοι δίνουν στη φιλανθρωπία δεν είναι αποκλειστικά δικά τους χρήματα. Η φορολογική ελάφρυνση που τους προσφέρει η φιλανθρωπία, ουσιαστικά χρησιμοποιεί τα χρήματα των απλών πολιτών για τους σκοπούς που επιλέγονται από πλούσια άτομα.
Οι περισσότερες δυτικές κυβερνήσεις προσφέρουν γενναιόδωρα φορολογικά κίνητρα για να ενθαρρύνουν τη φιλανθρωπία. Στην Αγγλία και την Ουαλία το 2019, ένα άτομο που κερδίζει έως και 50.000 £ ετησίως πλήρωσε το 20% σε φόρο εισοδήματος. Για όσους κερδίζουν περισσότερα, οτιδήποτε μεταξύ 50.000 και 150.000 £ φορολογείται στο 40% και οτιδήποτε πάνω από 150.000 £ φορολογείται στο 45%.
Αλλά οι δωρεές σε εγγεγραμμένα φιλανθρωπικά ιδρύματα είναι αφορολόγητες. Έτσι, μια δωρεά 100 £ θα κόστιζε μόνο 80 £, με 20 £ να πληρώνονται από το κράτος.
Όσο πιο μεγάλη είναι η δωρεά, τόσο πιο λίγο φορολογείται ο δωρητής, και τόσο περισσότερο το κράτος – δηλαδή οι φορολογούμενοι – πληρώνουν τη διαφορά. Οι μεγιστάνες φιλάνθρωποι βρίσκονται σε μια θέση όπου ένα μεγάλο ποσοστό της δωρεάς τους χρηματοδοτείται από τον φορολογούμενο. Εάν οι φορολογούμενοι συνεισφέρουν μέρος της δωρεάς, γιατί να μην έχουν και εκείνοι λόγο που θα δοθεί η φιλανθρωπία;
Ωστόσο, οι προτεραιότητες της πλουτοκρατίας συχνά διαφέρουν. Οι προσωπικές επιλογές των πλουσίων δεν ταιριάζουν πολύ με τις επιλογές δαπανών των δημοκρατικά εκλεγμένων κυβερνήσεων.
Μια μεγάλη μελέτη από το 2013 αποκάλυψε ότι το πλουσιότερο 1% των Αμερικανών είναι πολύ πιο δεξιό σε θέματα φορολογίας, οικονομικής μεταρρύθμισης και προγραμμάτων κοινωνικής πρόνοιας για τους φτωχούς. Πολλά από τπλουσιότερα άτομα (0,1%), με περιουσίες άνω των 40 εκατομμυρίων δολαρίων – θέλουν να μειωθούν οι δαπάνες για κοινωνική ασφάλιση και υγειονομική περίθαλψη. Υποστηρίζουν λιγότερο έναν ελάχιστο εγγυημένο μισθό, σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Είναι υπέρ της ελάχιστης ρύθμισης των πολυεθνικών, φαρμακευτικών εταιρειών, της Wall Street και του City του Λονδίνου από το κράτος.
Υπάρχει επομένως ένα ισχυρό επιχείρημα ότι τα χρήματα που δωρίζονται από φιλάνθρωπους θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν καλύτερα εάν εισπράττονταν ως φόροι και να δαπανηθούν σύμφωνα με τις προτεραιότητες μιας δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης.
Πηγή: enallaktikos.gr
