Της Ήλιας Ιατρού
Αυτό απαντούν πάντα όσοι κουτσουρεύουν δέντρα. Λέω κουτσουρεύουν, όχι κλαδεύουν, γιατί οι κλαδευτές συνήθως αγαπούν τα δέντρα, όπως οι κτηνίατροι τα ζώα. Τα φροντίζουν με προσοχή, γιατί ξέρουν πως ένα ζωντανό πλάσμα δεν μπορεί, με τρόπο θαυματουργό, να συνέλθει από κάθε κακοποίηση.
Όμως, οι σύγχρονοι «τεχνικοί πρασίνου» φέρονται λες και τα δέντρα είναι κάτι βολικά μαγικό. Αφού τα κόψουν, σπάσουν και πριονίσουν, περιμένουν πως εκείνα θ’ αναγεννηθούν με τρόπο θαυμαστό, σαν να μην έγινε τίποτα. Είναι όμως έτσι;
Ας πάρουμε το παράδειγμα της οδού Ταταούλων στον Βύρωνα. Το Googlemaps δείχνει καθαρά πώς πριν 8 χρόνια λεύκες κι ευκάλυπτοι σκίαζαν τον δρόμο. Σήμερα τα δέντρα έχουν αποδεκατιστεί. Δεν είναι μόνο η σκιά που λείπει από τον δρόμο και τα άσχημα κούτσουρα που πληγώνουν το μάτι. Από πιο κοντά η κατάσταση είναι χειρότερη. Τα νεκρά δέντρα είναι γεμάτα πληγές από τις οποίες ξεπροβάλλουν οι μύκητες που τα σκότωσαν, παρόλο που εκείνα αγωνίστηκαν να ζήσουν και «πέταξαν» κλαδιά και φύλλα. Τυπικό παράδειγμα είναι η λεύκα που καρατομήθηκε το 2019. Το φύλλωμά της είναι τόσο πυκνό που κρύβει τα ακρωτηριασμένα κλαδιά. Μπορεί να γελαστείτε και να τη νομίσετε ολόγερη. Αν πλησιάσετε όμως, θα δείτε από τον κορμό της να ξεπροβάλλουν μεγάλα καφέ «μανιτάρια». Είναι μύκητες που, πριν γίνουν ορατοί, έχουν μεγαλώσει τρώγοντας την ψίχα του κορμού. Το δέντρο σαπίζει, ενώ είναι ακόμη ζωντανό. Θα πρέπει να είναι ένας φρικτός θάνατος.
Πώς όμως προσβάλλεται ένα νέο και υγιές δέντρο από μύκητες; Πώς καταλήγει να γίνει όρθιο πτώμα; Το κλάδεμα, ιδίως το άκαιρο και υπερβολικό, είναι η κερκόπορτα που ανοίγει το δρόμο σε κάθε είδους παθογόνα. Η αφαίρεση μεγάλου μέρους των κλαδιών και φύλλων στερεί από το δέντρο τη δυνατότητα να παράγει ενέργεια που θα του επιτρέψει να αντισταθεί στην προσβολή. Το δέντρο θα προσπαθήσει ταυτόχρονα να κλείσει τις πληγές, να πολεμήσει την ασθένεια και να πετάξει καινούρια φύλλα για να τραφεί. Ο αγώνας όμως θα είναι τριμέτωπος, άρα άνισος. Είναι μοιραίο πως θα ηττηθεί.
Το λέει κάθε εγχειρίδιο δενδροκομίας: κάθε κλάδεμα είναι μια χειρουργική επέμβαση, γι αυτό καλό είναι να αποφεύγεται, εκτός αν κάποια σημαντική ανάγκη το επιβάλλει (π.χ. ασθένεια ή επαφή με καλώδια της ΔΕΗ). Ακόμη και τότε, η κλάδευση πρέπει να γίνεται με μέτρο και γνώση γιατί το δέντρο είναι ζωντανός οργανισμός, όχι άψυχο αντικείμενο. Οι δενδροκομικές πρακτικές επιβάλλουν την αφαίρεση μέχρι 15% της κόμης, το πολύ (κόμη είναι η «ομπρέλα» του δέντρου). Αν χρειαστεί ριζικότερη παρέμβαση για κάποιο σοβαρό λόγο, τότε πρέπει να προγραμματίζεται λίγη-λίγη, σε διαδοχικές χρονιές, για να μην κινδυνεύσει το δέντρο. Και, επειδή είναι χειρουργείο, τα εργαλεία πρέπει να απολυμαίνονται από δέντρο σε δέντρο. Αν αυτά λένε οι ειδικοί, τότε γιατί οι υπηρεσίες πρασίνου κόβουν το 100% της κόμης, αφήνοντας μόνο τον κορμό κάποιες φορές; Γιατί χρησιμοποιούν αλυσσοπρίονα, που δεν μπορούν να απολυμανθούν; Γιατί αφήνουν μεγάλες τομές και σκισμένα κλαδιά; Περιμένουν πως το δέντρο που τα υπέστη όλα αυτά θα συνέλθει σαν να μη συνέβη τίποτα; Γίνονται αυτά τα πράγματα;
Τα ωπωροφόρα δέντρα τα κακοποιούμε, κλαδεύοντάς τα ώστε να δώσουν μεγαλύτερους καρπούς. Γι’ αυτό άλλωστε και δεν ζουν πολύ. Ωστόσο κανένας γεωργός δεν κλαδεύει εξαφανίζοντας όλη την κόμη του δέντρου. Μοναδικές εξαιρέσεις τα κλήματα (που είναι θάμνοι) και οι μουριές (όταν θέλουμε φρέσκα φύλλα για μεταξοσκώληκες και δεν μας νοιάζει η ευζωία του δέντρου). Στα αστικά δέντρα γιατί το κάνουμε; Θέλουμε άραγε κρασί; Ή μήπως μετάξι;
Οι καρποί των αστικών δέντρων και θάμνων είναι το οξυγόνο και η απορρόφηση των ρύπων. Για να μας τα δώσουν χρειάζονται τη φυλλωσιά τους. Όσο περισσότερη έχουν, τόσο πιο πολύ οξυγόνο μας δίνουν, τόσο περισσότερους ρύπους απορροφούν, τόσο περισσότερο μας δροσίζουν το καλοκαίρι. Το να λιγοστεύουμε τα κλαδιά τους, να περιορίζουμε το ύψος και την ανάπτυξή τους, είναι παράλογο. Σε μια πόλη με τόσο λίγο πράσινο όπως η δική μας, το λες και αυτοκαταστροφικό.
Επιστρέφοντας στην οδό Ταταούλων, η δενδροστοιχία με τις λεύκες είναι πια σκιά του εαυτού της. Τα λυγερόκορμα δέντρα (που κανονικά ζουν γύρω στα 150 χρόνια) στέκουν ήδη ξερά ή ετοιμοθάνατα. Τεράστιοι μύκητες ξεπροβάλλουν από τον φλοιό, δίνοντας μια ιδέα για την καταστροφή που έχει συντελεστεί στο εσωτερικό τους. Λίγο πιο πέρα, ένας αποκεφαλισμένος ευκάλυπτος προσπαθεί να επιβιώσει έχοντας βγάλει φύλλα από τη μέση του κορμού. Τα παιδιά προσπερνούν αδιάφορα. Ξέρουν άραγε πώς είναι ένα υγιές δέντρο; Και οι μεγαλύτεροι; Έχουμε ξεχάσει πως τα υγιή δέντρα έχουν τα κλαδιά τους απλωτά κι όχι κομμένα ως τον κορμό; Δεν θυμόμαστε πως κανονικά «πετάνε» βλαστούς από την κορυφή, όχι από τα …γόνατα;
Τα κομμένα κούτσουρα μαρτυρούν πόσα δέντρα λείπουν από τον δρόμο. Κάτι αναιμικές ελίτσες πασχίζουν να επιβιώσουν, αλλά θα περάσουν πολλά χρόνια ώσπου η φυλλωσιά τους να φτάσει τον όγκο των δέντρων που κόπηκαν. Στο μεταξύ, οι ένοικοι των γύρω σπιτιών και τα παιδιά των γύρω σχολείων θα στερηθούν τη δροσιά και το οξυγόνο που έδιναν τα μεγάλα δέντρα του δρόμου. Ο δήμος (που ίσως επέλεξε το βαθύ κόψιμο για να γλιτώσει μεροκάματα) θα χρειαστεί τώρα να βάλει το χέρι βαθιά στην τσέπη. Αφού χρειαστεί συνεργείο για την κοπή των μεγάλων δέντρων, την απομάκρυνσή τους και την εκρίζωση των πρέμνων (των κούτσουρων) θα πρέπει να αγοραστούν και να φυτευτούν νέα δέντρα. Δε θα πιάσουν όλα. Θα χρειαστεί παρακολούθηση, φροντίδα και αντικατάσταση όσων δεν «πιάσουν». Άκόμη κι αν πιάσουν, τα νέα δέντρα θα χρειαστούν πολλά χρόνια για να φτάσουν το ύψος των προκατόχων τους. Στο μεταξύ, θα αυξηθούν τα έξοδα για τη συντήρηση του χαμηλού πρασίνου, που τώρα δεν θα έχει τη σκίαση που του παρείχε η δενδροστοιχία. Οι μεγαλύτερες δαπάνες όμως θα απαιτηθούν για τις αυξημένες ανάγκες κλιματισμού περιμετρικά του δρόμου. Από τη μια πλευρά του δρόμου, θα την πληρώσουν οι ένοικοι. Από την άλλη είναι 8 δημόσια σχολεία για τα οποία ο δήμος θα πληρώνει μεγαλύτερους λογαριασμούς για πολλά καλοκαίρια, καθώς ήδη έχει μεταβληθεί το μικροκλίμα της περιοχής.
Λοιπόν κ. Δήμαρχε; Εξακολουθείτε να υποστηρίζετε πως είναι εντάξει γιατί θα «πετάξει»;
