Με αφορμή την Ημέρα Εξάλειψης της Βίας κατά των Γυναικών, έχουμε γεμίσει αφίσες και σποτάκια με κακοποιημένες γυναίκες. Το κρατικό διαφημιστικό σποτάκι μας ενημερώνει πως μία στις τρεις γυναίκες πέφτει θύμα κακοποίησης, μία στις 5 θύμα βιασμού. Το συμπέρασμα βγαίνει αβίαστα: η βία κατά των γυναικών είναι κοινωνική πραγματικότητα.
Το νήπιο και το παιδί που βλέπουν παντού τις ίδιες σκηνές, (ιδιαίτερα εκείνες που δείχνουν την κακοποιημένη γυναίκα με μια ανδρική μπουνιά κάπου στο πλάνο) χωρίς φίλτρα, χωρίς κάποια αντίθετη εικόνα για εξισορρόπηση, τι συμπέρασμα βγάζουν; Τα παιδιά απορροφούν όσα βλέπουν ως αξιώματα. Η μαμά μαγειρεύει κι ο μπαμπάς φεύγει για δουλειά; Άρα, αυτοί είναι οι ρόλοι των φύλων. Με τον τρόπο τους, οι αφίσες αυτές συμβάλλουν στο να απορροφήσουν τα παιδιά, εξ απαλών ονύχων, το ότι οι γυναίκες δέρνονται και οι άντρες δέρνουν. Ασυνείδητα, η ζημιά έχει γίνει.
Γι αυτό οι διαφημίσεις αυτές είναι λάθος. Οι διαφημίσεις που μας χρειάζονται είναι εκείνες που παρουσιάζουν το θετικό, το σωστό μοντέλο ως κανόνα και τη βία ως κάτι σπάνιο, αρρωστημένο και καταδικαστέο. Στον δημόσιο χώρο θα έπρεπε να παρουσιάζονται σχέσεις αγάπης και αμοιβαίου σεβασμού, που θα άφηναν να εννοηθεί «Έτσι είναι οι φυσιολογικές σχέσεις. Αν η δική σου δεν είναι έτσι, τότε κάτι είναι πολύ λάθος”.
Έπειτα, οι διαφημίσεις απευθύνονται σε γυναίκες με το σύνθημα «Αν σε δέρνουν, δεν είσαι η μόνη». Δηλαδή, λίγο-πολύ, όλες τα ίδια παθαίνουν. Τι άλλο είναι αυτό εκτός από προτροπή σε μοιρολατρία;
Για να μην αναφέρω τη φοβερή λύση «Πάρε τηλέφωνο». Ε, λοιπόν, τα ίδια τα νούμερα της διαφήμισης αποκαλύπτουν την αποτυχία του προγράμματος: αν μία στις τρεις γυναίκες έχει κακοποιηθεί αλλά μόλις 25 χιλιάδες έχουν απευθυνθεί στα σχετικά τηλέφωνα, πού είναι οι υπόλοιπες; Σε μια χώρα με 5 εκατομμύρια γυναίκες, δεν θα έπρεπε να είναι κάπου 1,5 εκατομμύριο;
Βέβαια, πόσες γυναίκες θα τολμήσουν να πάρουν τηλέφωνο όταν βλέπουν στις ειδήσεις άλλες που το έκαναν και βρέθηκαν δολοφονημένες έξω από την υπηρεσία που θα τις προστάτευε; Γι αυτό ερμηνεύω αυτή τη διαφήμιση ως προσπάθεια του κράτους να αποφύγει τις ευθύνες του: «Εγώ πάντως υπηρεσίες έστησα, αν οι γυναίκες δεν έρχονται, αυτές φταίνε.» Δεν είναι αυτή η στάση ενός κράτους που νοιάζεται –τάχα– για τους πολίτες. Ενός κράτους που θέλει οι υπηρεσίες του να εκπληρώνουν τον προορισμό για τον οποίο φτιάχτηκαν. Δεν είναι καν η στάση ενός κράτους που διαρρηγνύει τα ιμάτιά του για το δημογραφικό πρόβλημα. Γιατί κάθε νεκρή κοπέλα, σημαίνει μια μάνα λιγότερη σήμερα και τουλάχιστον ένα παιδί λιγότερο στην επόμενη γενιά.
Αλλά δεν είναι μόνο οι κρατικές διαφημίσεις. Είναι κι άλλες, από οργανώσεις και συλλόγους που έχουν κάθε καλή πρόθεση.
Αλήθεια, πιστεύει κανείς πως η εικόνα μιας δακρύβρεχτης γυναίκας που σηκώνει το χέρι σε άμυνα, θα συγκινήσει κανέναν κακοποιητή και θα τον κάνει ν’ αλλάξει;
Ας είμαστε σοβαροί. Οι κακοποιητές βλέπουν την κοπέλα ή τη γυναίκα τους καθημερινά σ’ αυτή τη στάση, ζωντανά, και συνεχίζουν. Η αφίσα θα τους σταματήσει;
Όπως όλοι μας, ο κακοποιητής έρχεται σ’ επαφή με πολλούς που τον εκνευρίζουν κάθε μέρα: συναδέλφους, πελάτες, αφεντικά, οδηγούς στο δρόμο κτλ. Τους δέρνει; Όχι βέβαια. Ξέρει ότι δεν τον παίρνει. Αντίθετα, μαζεύει τα νεύρα του για να τα ξεσπάσει εκεί που τον παίρνει: στη γυναίκα, που την περνά τουλάχιστον ένα κεφάλι και καμιά τριανταριά κιλά. Φυσικά δεν θα την ξυλοφορτώσει δημοσίως, αλλά στο σπίτι, πίσω από κλειστές πόρτες, όπου ξέρει ότι δεν θα τη βοηθήσει κανείς.
Το μόνο που μπορεί να φρενάρει ένα τέτοιο άτομο είναι αυτό που μας εμποδίζει να βγούμε από το σπίτι λέτσοι και απεριποίητοι: η κοινωνική αποδοκιμασία.
Όμως, ο άνθρωπος που έχει χωνέψει από μικρός ότι ανδρισμός σημαίνει ιπποτισμός και όχι νταηλίκια, δεν πρόκειται ποτέ να σηκώσει χέρι σε γυναίκα (ή σε παιδί, γέρο, ανάπηρο – γιατί τα έχουμε δει κι αυτά). Ο άνθρωπος που από παιδί ακούει στις αντροπαρέες ότι το ξύλο δεν παίζει σε μια σχέση, θα διστάσει. Κι ο άνθρωπος που ξέρει ότι αν αύριο η γυναίκα του εμφανιστεί με μαύρο μάτι, θα έχει να αντιμετωπίσει ολόκληρη την πολυκατοικία ή το χωριό, θα το σκεφτεί δυο-τρεις φορές πριν ρίξει τη σφαλιάρα.
Γι αυτό οι διαφημίσεις δεν πρέπει να απευθύνονται μόνο σε γυναίκες, αλλά να στοχεύουν και τους άντρες. Εξ ορισμού, οι νταήδες δεν σέβονται τον πιο αδύναμο, αλλά υποκύπτουν μπροστά στην απειλή του ίσου ή πιο δυνατού. Η παρέμβαση ενός άλλου άντρα είναι το μόνο που μπορεί να τους σταματήσει. Και οι άντρες (που αναρωτιούνται γιατί οι γυναίκες είναι τόσο επιφυλακτικές απέναντί τους) θα πρέπει να γίνουν πιο εχθρικοί σ’ αυτούς που χαλάνε την πιάτσα για όλους.
Για να περιορίσουν τα φαινόμενα βίας κατά των γυναικών, οι διαφημιστικές εκστρατείες θα πρέπει να παρουσιάζουν τους δράστες με όσο το δυνατόν πιο απαίσια και μελανά χρώματα. Πρέπει να τους εμφανίζουν δειλούς, αφού τα βάζουν με κάποιον πιο αδύναμο. Ηλίθιους ή άρρωστους, αφού επιλέγουν μια σχέση βασισμένη στον τρόμο, αντί για τη χαρά. Πρέπει να φτάσουμε στο σημείο που ο νταής θα νιώθει ντροπή για τις τάσεις του και θα αναζητεί βοήθεια από ειδικό. Στο σημείο που δεν θα υπάρχει άνθρωπος που να τολμά να πει στο καφενείο πως «έβαλε τη γυναίκα του στη θέση της».
Κανονικά, οι διαφημίσεις που παρουσιάζουν το πώς είναι μια ιδανική σχέση και το πόσο απαίσιος είναι ο κακοποιητής, θα πρέπει να συνεχίζονται και να ανανεώνονται διαρκώς, ώσπου να εδραιωθεί το μήνυμα σε όλο το μήκος και το πλάτος της κοινωνίας. Παράλληλα, οι υπηρεσίες που υποτίθεται ότι προστατεύουν τις γυναίκες θα πρέπει να λειτουργούν πραγματικά σωστά.
Μόνο τότε θα έχουμε μπει στο σωστό δρόμο για την εξάλειψη του φαινομένου. Μόνο τότε τα δάκρυα που χύνονται κάθε χρόνο για τη βία κατά των γυναικών θα πάψουν να είναι κροκοδείλια.
