Πληθυσμιακή έκρηξη
Ο Βύρωνας … «γεννάει» τον Υμηττό
Δύο σημαντικές πληθυσμιακές και χωροταξικές μεταβολές στο νέο οικισμό συνέβησαν στα πρώτα του χρόνια, το 1924 και την περίοδο 1928-1932.
Η πρώτη είναι η επέκταση του νέου οικισμού και έξω από τα αρχικά του όρια και η δεύτερη είναι η δημιουργία της Κοινότητας Υμηττού κυρίως από κατοίκους του Βύρωνα.
Δεν μπορούσε άλλωστε να γίνει και διαφορετικά. Οι λίγοι τυχεροί Μικρασιάτες, που είχαν εγκατασταθεί στα σπίτια του νέου οικισμού, ήταν ελάχιστοι σε σχέση με τον τεράστιο αριθμό των άστεγων προσφύγων, που συνέχιζαν να κατακλύζουν κάθε γωνιά της Αθήνας και παρέμεναν σε σκηνές, τρώγλες, παραπήγματα, ακόμα και στο ύπαιθρο.
Όσοι απ’ αυτούς είχαν κάποια οικονομική δυνατότητα οργανώθηκαν σε οικοδομικούς συνεταιρισμούς, συνήθως ανάλογα με τον τόπο της καταγωγής τους και αγόρασαν από το ελληνικό δημόσιο μεγάλες εκτάσεις γύρω από τους πρώτους προσφυγικούς οικισμούς με πολύ χαμηλό τίμημα. Το ίδιο έγινε και στο Βύρωνα.
Πρόσφυγες από τα Βουρλά, την Προύσα, τα Αλάτσατα, την Ανατολική Θράκη, τον Πόντο, την Προποντίδα και κυρίως από χωριά της Κωνσταντινούπολης, αγόρασαν συνεταιριστικά μεγάλες εκτάσεις γύρω από τον πρώτο οικισμό, τις διαμόρφωσαν σε οικόπεδα, τις διένειμαν και σιγά-σιγά άρχισαν πραγματικά με ιδρώτα και αίμα να χτίζουν ένα καινούργιο Βύρωνα, που κυριολεκτικά αγκάλιασε και έκλεισε μέσα του τα πρώτα παλιά προσφυγικά σπίτια. Αυτά όμως δεν ήταν πλίνθινα. Ήταν πέτρινα. Κατασκευάσθηκε μάλιστα και πρόχειρο ειδικό φορτηγό τρενάκι, που κουβαλούσε τις πέτρες από τα νταμάρια του Υμηττού. Έτσι δημιουργήθηκαν η Νεράιδα, η Μεταμόρφωση, η Νέα Ελβετία, το Βυζάντιο και η Ανάληψη. Και ο συνολικός πληθυσμός έφτασε το 1935 στους 22.000 κατοίκους.
Την ίδια όμως εποχή η κατάσταση μέσα στον αρχικό συνοικισμό, δηλαδή στο χωνί, ήταν απελπιστική. Πολλές προσφυγικές οικογένειες που είχαν πια στοιβαχθεί ανά δύο σε κάθε σπιτάκι, είχαν αρχίσει να αποκτούν παιδιά και ο συνωστισμός είχε φθάσει στο απροχώρητο. Το 1928 μόνο ο αρχικός συνοικισμός είχε 7.723 κατοίκους.
Και τότε ακριβώς, αποφασίστηκε για το Βύρωνα να ληφθούν τα λεγόμενα «Μέτρα Αποσυμφόρησης». Στο διπλανό προσφυγικό συνοικισμό, που ήταν ήδη σχεδόν έτοιμος να δεχθεί τους δικούς του πρόσφυγες – οικιστές, αποφασίστηκε να εγκατασταθούν και αυτοί οι πλεονάζοντες πρόσφυγες του Βύρωνα. Επρόκειτο (αρχικά το 1928) για μια έκταση 270 στρεμμάτων που ήταν αμπελώνες και στα οποία χτίστηκαν 550 κατοικίες, που ήταν όλες ανά δύο ανεξάρτητες «επαύλεις» (έτσι ονομάσθηκαν) με κήπο γύρω – γύρω από το κτίσμα. Σταδιακά μέχρι και το 1934 πολλές οικογένειες του Βύρωνα μεταφέρθηκαν στο νέο οικισμό. Ανάμεσά τους και η περίπτωση της οικογένειας του γιατρού του Βύρωνα Νέστορα Δημόπουλου, εξαδέλφου του ακαδημαϊκού Κων/νου Δεσποτόπουλου και μέλους του Δ.Σ. των ΝΕΩΝ ΒΥΡΩΝΟΣ. Ο Νέστωρ Δημόπουλος διέπρεψε και στον Υμηττό. Υπήρξε ο εμπνευστής, ιδρυτής και πρώτος πρόεδρος του Φ.Ο.Υ. (Φιλοπρόοδος Όμιλος Υμηττού).
Η εγκατάσταση όμως αυτή των Βυρωνιωτών στο νέο οικισμό δεν ήταν ομαλή. Το 1932 οι πρόσφυγες που περίμεναν να εγκατασταθούν σ’ αυτόν, οργανωμένοι στην «Ένωση Οικιστών» προέβησαν σε έντονες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, διότι η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων δεν τους παρέδιδε τα κλειδιά των σπιτιών. Η αντίδραση αυτή ονομάσθηκε «Κίνημα των κλειδιών». Το πιθανότερο είναι ότι λόγω της μεταφοράς στο νέο οικισμό και προσφύγων που πλεόναζαν στο Βύρωνα, κάποιοι απ’ αυτούς έμεναν χωρίς σπίτια.
Έτσι ο Βύρωνας, όπως είχε ήδη διαμορφωθεί το 1934, ανάσανε και απέκτησε την οριστική του μορφή και εμφάνιση, που διατηρήθηκε σχεδόν αναλλοίωτη μέχρι τα χρόνια της κατοχής. Και δίπλα, από τα ίδια τα σπλάχνα του, άρχισε να αναπτύσσεται ένας μικρότερος και πιο νοικοκυρεμένος οικισμός με καλύτερα σπίτια, περισσότερο πράσινο, άριστη ρυμοτομία και (τουλάχιστον τα χρόνια εκείνα) αδελφικούς δεσμούς με το Μητροπολιτικό Βύρωνα. Πρώτος πρόεδρος της νέας Κοινότητας ήταν ο Κορρές και στη συνέχεια ο Βάβουλας. Ο Υμηττός το 1963 έγινε Δήμος και το 1964 απέκτησε τον πρώτο του αιρετό δήμαρχο, τον Κων. Σάκκο, ο οποίος απελύθη το 1967 από τη δικτατορία και επανεξελέγη το 1975 μετά τη μεταπολίτευση.
Η ονομασία του νέου οικισμού δεν ήταν δύσκολο να βρεθεί. Τον είπαν «Κοινότης Υμηττού». Χωρίς βέβαια να έχει άμεση επαφή με το ομώνυμο βουνό. Για να δικαιολογηθεί δε η ονομασία παραχωρήθηκε στη νέα Κοινότητα μια εδαφική λωρίδα προς τα ανατολικά, σε συνέχεια του κυρίως οικισμού, για να αποκτήσει κι αυτός επαφή με το βουνό. Έτσι, ο νέος οικισμός πήρε απλά το όνομα που ήταν φυσικό να είχε πάρει ο Δήμος Βύρωνα. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι η εδαφική περιφέρεια, που αποτέλεσε αυτή τη νέα Κοινότητα, υπαγόταν μέχρι τότε διοικητικά στο Δήμο ….. Πειραιώς. Και βέβαια αξίζει να σημειωθεί ότι τώρα με το σχέδιο «Καλλικράτης» ο Υμηττός απομακρύνεται ακόμα περισσότερο από το Βύρωνα, το γενάρχη του. Ενώνεται με το Δήμο Δάφνης. Και ποιος ξέρει; Μπορεί κάποτε να ξαναγυρίσει σιγά-σιγά στον Πειραιά (!). Και από παιδί του Βύρωνα να καταλήξει αποπαίδι του. Εμείς όμως οι Βυρωνιώτες θα μοιραζόμαστε πάντα μαζί του τα θέατρα Βράχων και θα τον αγαπάμε. Και δεν ξεχνάμε ότι και ο πρώτος του δήμαρχος ήταν Βυρωνιώτης. Ο οδοντίατρος Κώστας Σάκκος, που επί χρόνια κατοικούσε στα νταμάρια της Εργάνη.
