Θυμάμαι, κάποτε, στην όχι τόσο σύγχρονη δημοσιογραφία, το μοτίβο ήταν: είδηση, δεν είναι, αν σκύλος δαγκώσει άνθρωπο, αλλά αν άνθρωπος, δαγκώσει σκύλο. Πέρασε πολύς καιρός, από τότε. Μάλλον, κάτι δεκαετίες. Και η είδηση, εξελίχτηκε. Με την λαίλαπα του διαδικτύου, και το τσουνάμι της σύγχρονης πληροφόρησης. Πολλές οι ειδήσεις πλέον, το άμεσο και το εφήμερο, γέμισαν τα…σοσιαλμίντια…Η παραπληροφόρηση, μαζί με την κατευθυνόμενη πληροφορία, ενίοτε και ψευδής, κυριάρχησαν στο διαδίκτυο.
Υποχώρησε η αίσθηση της εντιμότητας, σε πολλούς συναδέλφους της ενημέρωσης. Το εφήμερα έντονο, αμφισβητήσιμο, αρκετές φορές ακραίο και απωθητικό, κυριαρχεί σε πολλά μέσα. Οι τεράστιοι τίτλοι σκοπό τους έχουν να προσελκύσουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Κάποτε, η είδηση, είχε κυρίως τοπικό χαρακτήρα. Ο εκτροχιασμός ενός τραίνου ή το ναυάγιο ενός πλοίου, με δεκάδες νεκρούς, αφορούσε την τοπική κοινωνία. Αν κάτι αντίστοιχο συνέβαινε, στην Αμερική ή στην Κίνα, μέχρι να ταξιδέψει η είδηση, είχαν περάσει πολλές ώρες.
Το σημαντικό, έδωσε τη θέση του στο έντονο, που μεταμορφώθηκε σε επίκαιρο. Η επικαιρότητα, όμως, αυτή, φαντάζει μερικές φορές, ανούσια, ασήμαντη, αποκρουστική.
«…με είκοσι μαχαιριές, έσφαξε άγρια την άτυχη γυναίκα, ο μανιακός δολοφόνος…» Εδώ, ο καλός μας δημοσιογράφος, συμπυκνώνει την ουσία της είδησης, σε λίγες λέξεις. Βέβαια, μέχρι την οριστική καταδίκη του υπαίτιου, είναι φερόμενος ως, ή κατηγορούμενος. Λεπτομέρειες, θα σκεφτείτε. Τον συνέλαβε , η αστυνομία, με αίματα στα χέρια, και το δολοφονικό μαχαίρι. Ομολόγησε, το έγκλημα. Άρα, είναι ένοχος. Άρα, ο δημοσιογράφος – συντάκτης, χρίζεται και δικαστής. Ή επηρεαστής, της κοινής γνώμης. Το θέμα είναι, να τραβήξει το βλέμμα του αναγνώστη. Και το πέτυχε.
«… η φονική πυρκαγιά στοίχισε τη ζωή, σε δεκάδες άτυχους παραθεριστές…» Ή, αντίστοιχα, η πλημμύρα, ο τυφώνας, η κατολίσθηση, ο σεισμός. Εδώ, η ανάλυση της είδησης, ακολουθεί, αναγκαστικά, με λεπτομέρειες, στην ανάπτυξη του γεγονότος. Ελαφρά χρωματισμένος ο τίτλος , με ήπια συναισθήματα, ώστε να κεντρίσει, ομοίως, το ενδιαφέρον του κοινού.
Ο όγκος των ειδήσεων, σήμερα, είναι τέτοιος, που αναγκαστικά, η επικαιρότητα, χοροπηδάει, από το ένα θέμα, στο επόμενο. Κοινωνία, πολιτική, εξωτερικές ειδήσεις, διεθνείς σχέσεις. Το κλάμα, ενός παιδιού, που φοβάται, στον πόλεμο της Ουκρανίας, εναλλάσσεται, με το ματωμένο πρόσωπο, ενός διαδηλωτή, που κείτεται στο έδαφος, σε μια διαδήλωση, στην Αμερική. Ο πόνος μιας μάνας – πρόσφυγα, που σφίγγει το μωρό της, σε μια ακτή, του Αιγαίου, ή της Αδριατικής, η του Ινδικού ωκεανού (δεν έχει σημασία το που…) εναλλάσσεται, ομοίως, με τον φόβο στον παγιδευμένο ηλικιωμένο, σε κτίριο που έπεσε, στην Τουρκία ή αλλού. Η ενημέρωση, εξυπηρετείται, η είδηση, μεταδίδεται. Ο φακός, επικεντρώνεται, στην έκφραση του προσώπου, στο δακρυσμένο ή ματωμένο πρόσωπο του θύματος. Το συναίσθημα, παίζει σημαντικό ρόλο, τραβάει στον θεατή / ακροατή. Άρα, ο καλός δημοσιογράφος, πέτυχε τον σκοπό του. Η είδηση, μεταδόθηκε, με επιτυχία.
Από την αντίθετη πλευρά, παρατηρώ το επουσιώδες , ανόητο και ανούσιο, να προβάλλεται, ως κάτι άξιο λόγου. Έμαθα, ο δυστυχής, και τον νέο -πολιτισμικό όρο tvpersonaκαι influencer…πα να πει, κάποιος, ασήμαντος, με ελάχιστο έως μηδενικό κύρος και αξιοπιστία, στην σύγχρονη κοινωνία, προβάλλεται ως ένα πρόσωπο, άξιο λόγου. Δεν είναι καν, κάποιος διάσημος πχ ηθοποιός, συγγραφέας, παρουσιαστής ειδήσεων, ή κάποιος/ κάποια, που είναι ευρύτερα γνωστός, στην κοινωνία, χάρη στο ρόλο του, σε αυτή. Ή εξαιτίας, του κύρους του. Ή της αξίας του… Πόσες φορές, είδατε μια καλλίγραμμη ηθοποιό, να επιδεικνύει τα κάλλη της, συνοδευόμενα, με ειδήσεις, περί της προσωπικής της γνώμης. Αντίθετα, πόσες φορές είδατε, έναν Ακαδημαϊκό να προβάλλεται, στις καθημερινές ειδήσεις. Διάβασα, σήμερα, ότι η εφαρμογή tiktok έχει 1 δισεκατομμύριο χρήστες /οπαδούς. Και αντίστοιχα, επικράτησαν στη ζωή μας, κάτι twitter, facebook, και άλλα μέσα κοινωνικής αποχαύνωσης.
Κάποτε, είδηση, ήταν το σημαντικό ,που αποτελούσε, ταυτόχρονα, και την επικαιρότητα.
Σήμερα, το επίκαιρο, χειραγωγείται, συνήθως, με ένα αποκρουστικό και κατευθυνόμενο τρόπο. Θα μπορούσα, να αναφέρω, άπειρα παραδείγματα, αλλά τότε, θα έπρεπε, να γράψω βιβλίο, όχι ένα ταπεινό άρθρο.
Τελειώνοντας, να σας δώσω, μια παλαιά είδηση, από μια προσωπική δημοσιογραφική μου ιστορία. Πριν από 32 περίπου χρόνια, δούλευα, ως δημοσιογράφος στην καθημερινή εφημερίδα Ριζοσπάστης. Δεν ήμουν κομματικό μέλος, ήμουνα ένας απλός ρεπόρτερ, στο ελεύθερο ρεπορτάζ (….για να περιγράψω την ιδιότητα μου, σε άπταιστα Ελληνικά…)
Έτυχε, λοιπόν, να καλύψω, ένα κάπως ευαίσθητο θέμα. Στην περιοχή Σουσάκι Κορινθίας, όπου λειτουργεί το γνωστό τεράστιο διυλιστήριο, με δεξαμενές αποθήκευσης καυσίμων, υπήρχε διαρροή πετρελαίου, στη θάλασσα, στην παραλία, δίπλα, από τον σταθμό μεταφόρτωσης, που λειτουργεί επι δεκαετίες εκεί. Πήγα, με τον φωτογράφο, της εφημερίδας, να καλύψουμε το θέμα. Μας συνάντησε, ο τότε τοπικός Κοινοτάρχης, με κατοίκους της περιοχής. Πράγματι, σκάβοντας 30 πόντους, στην άμμο, άρχισε να αναβλύζει…πετρέλαιο. Ένα απόκοσμο φαινόμενο. Και δίπλα ακριβώς, στα 3 μέτρα, κάποιος…άγνωστος, είχε φυτέψει 2 ή 3 τεράστιες τσιμεντένιες πομόνες, με κλειδωμένο μεταλλικό καπάκι. Από όπου, όπως μας ενημέρωσαν οι κάτοικοι, ερχόταν κάποιο βυτίο, χωρίς πινακίδες κυκλοφορίας, καθημερινά, και ρούφαγε το πετρέλαιο, που χυνόταν, προς τη θάλασσα. Να μην τα πολυλογώ, έγραψα το θέμα, στο μέσον που εργαζόμουν, έκανα και 2ο ρεπορτάζ…αλλά, όπως πιθανόν υποθέσατε, δεν έγινε τίποτα, δεν θα μπορούσε ,άλλωστε. Η είδηση, πέρασε στα ψιλά, και ξεχάστηκε. Πέρσι, πήγα ,μια βόλτα στην περιοχή, για αναψυχή. Οι εγκαταστάσεις της εταιρείας καυσίμων, έχουν πλέον επεκταθεί, ως τη θάλασσα, καλύπτοντας, την λωρίδα ελεύθερης γης, 2 -3 χιλιομέτρων ,που υπήρχε ,τότε. Το πρόβλημα, σκεπάστηκε, η όλη περιοχή, είναι πλέον αποκλεισμένη. Και η ζωή, συνεχίζεται.
Το σημαντικό, δεν είναι αναγκαστικά, και επίκαιρο. Η επικαιρότητα, ορίζεται και καθορίζεται, από τα μέσα, τον τρόπο, και την ένταση που προβάλλεται αυτή.
40 χρόνια μετά, είδα εκατοντάδες φορές, ζώο να δαγκώνει άνθρωπο. Και ακόμα περιμένω, ο άνθρωπος, να αντιδράσει, και να δαγκώσει το ζώο.
Βασίλης Παπαστεργιόπουλος
(μέλος της Ένωσης Συντακτών Επαρχιακού Τύπου)
