H παραδοσιακή ανθρωπολογία λέει ότι εν όψει μιας καταστροφής τίθεται σε λειτουργία το ένστικτο «μάχης – φυγής – επιβίωσης» και επικρατεί αβίαστα ο σχετικός πανικός, λίγο πριν ή και κατά την διάρκεια, που θα εκδηλωθεί το φαινόμενο.
Από τα μέσα του 20ου αιώνα έως τώρα, επιστημονικές έρευνες, κυρίως η ψυχολογία, καταμαρτυρούν ότι ο αποξενωμένος σύγχρονος άνθρωπος του Πρώτου κόσμου, της συμβατικής κανονικότητας, και πλέον της ψηφιακής λήθης, εν όψει μιας καταστροφής συχνά καταλαμβάνεται από μια αφύσικη ηρεμία και προσποιείται ότι τα πάντα είναι φυσιολογικά.
Όταν βρίσκεται αντιμέτωπος με μία τέτοια κατάσταση, αρχικά την αναλύει υπό το πρίσμα της μη διασάλευσης της κανονικότητας, έπειτα συγκρίνει και αντιπαραβάλλει τις νέες πληροφορίες με ότι γνωρίζει πώς συμβαίνει συνήθως, και πολλές φορές ερμηνεύει ως ‘φυσιολογικές’, ανησυχητικές καταστάσεις, εθελοτυφλώντας ακόμα μπροστά και σε εμφανή σημάδια.
Μελετητές καιρικών φαινομένων, μονάδες διαχείρισης εκτάκτων καταστάσεων, επιδημιολόγοι, κ.α. χρόνια τώρα γνωρίζουν αυτήν τη συμπεριφορά των ανθρώπων, κυρίαρχα της μεσαίας τάξης, να μουδιάζουν σε έναν μεγάλης εμβέλειας κίνδυνο και πως μπορούν να περιέλθουν σε κατάσταση αταραξίας και άρνησης όταν νιώσουν τρόμο. Οι ψυχολόγοι αναφέρονται σε αυτήν με τον όρο «σφάλμα της ομαλότητας» (normalcy bias), ενώ ομάδες παροχής πρώτων βοηθειών την αποκαλούν «αρνητικό πανικό» και εμφανίζεται ανεξάρτητα από το μέγεθος της απειλής, και ειδικά όταν πραγματοποιούνται προβλέψεις καταστροφής και θνησιμότητας!
Η Κοινωνική Ψυχολογία στην ανάλυση χαρακτήρα του κοινωνικού ατόμου, εκτός των ταξικών, πολιτισμικών και μορφωτικών καταβολών, εντάσσει και τα είδη ψυχώσεων που εξελίσσονται παράλληλα με την αστικοποίηση, την συγκεντροποίηση πληθυσμών, την εξαφάνιση του ελεύθερου χώρου, και την εμπορευματοποίηση κάθε πτυχής της κοινωνικής ζωής!
Οι επίκτητες φοβίες, οι φαντασιώσεις, η κατάθλιψη, η χρήση ουσιών, σε συνθήκες ειρήνης νεκροταφείου και κοινωνικού κατακερματισμού, προκαλούν σύγχυση που ενισχύεται από την ψηφιακή απομόνωση και την ανεξέλεγκτη ηλεκτρονική κατανάλωση αμάσητης πληροφορίας.
Η αδυναμία κατανόησης της προσωρινότητας, η φυγοπονία, η ακρισία, η συναισθηματική αστάθεια, η ασυνέπεια, οριοθετούν τις κοινωνικές αντιδράσεις σε ασφαλή για την ομαλότητα πλαίσια, και μια κοινωνία ψυχικώς τραυματισμένη καθίσταται απρόβλεπτη, πιθανότατα περνάει ταχύτατα από την αφασία σε υστερικά ξεσπάσματα, και γίνεται εύκολα χειραγωγήσιμη μπροστά σε μια οποιουδήποτε τύπου ανατροπή των δεδομένων, μεγάλη ή μικρή, άμεση ή σταδιακή.
