Του Απ. Κ. Κοκόλια
Οι γιορταστικές εκδηλώσεις στις επετείους της 28ης Οκτωβρίου 1940, όταν σύσσωμος ο ελληνικός λαός βρωντοφώναξε το δικό του ΟΧΙ στο φασισμό, έχουν πάρα πολλές φορές και σωστά επικριθεί. Πραγματοποιούνται κατά τρόπο αφόρητα τυποποιημένο με τις γνωστές μαθητικές παρελάσεις, τους τσολιάδες, παλαιότερα τους Όθωνες και Αμαλίες, τους προσκόπους με τα κοντάρια τους και τις Ελληνίδες Οδηγούς με τα φουλάρια τους. Η μπάντα, συνήθως δανεική από τους προσκόπους, δίνει το σωστό ρυθμικό βηματισμό, αλλά κανένας από τους άναρχους οδοιπόρους δεν το τηρεί παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των δασκάλων τους. Τέλος, χωρίς να γίνεται αρκετά αντιληπτός, ακολουθεί και ο περίφημος «πανηγυρικός» λόγος της ημέρας, με τον οποίο κάποιοι φιλότιμοι Δήμαρχοι μάταια πασχίζουν να συγκινήσουν το ακροατήριο και να δώσουν στην τελετή το σωστό αντιφασιστικό της περιεχόμενο. Ελάχιστοι, τελικά, σ’ όλα αυτά δίνουν κάποια σημασία.
Στα πεζοδρόμια υπάρχουν συνήθως μπαμπάδες, μαμάδες, παππούδες, γιαγιάδες των μαθητών, με μια φωτογραφική μηχανή ή κινητό στο χέρι, που ενδιαφέρονται μόνο να καμαρώσουν και να φωτογραφήσουν τα βλαστάρια τους (και καλά κάνουν). Και μπροστά στο μνημείο των 12 εκτελεσμένων από τους φασίστες παλληκαριών στο μπλόκο συνωστίζονται οι «επίσημοι» που με τη σειρά τους αναζητούν τα φλας των φωτογράφων για να προβληθούν στη συνέχεια στα τοπικά φύλλα.
Κι’ όμως υπήρξε εποχή που κι’ αυτή η αφόρητα τυποποιημένη τελετή απέκτησε κάποιο νόημα, κάποιο περιεχόμενο. Τέτοιο που η εξουσία την είχε σε κάποιους απαγορεύσει. Ήταν η περίοδος μέχρι και τη δικτατορία, ακόμα και κάποια χρόνια μετά τη μεταπολίτευση, πριν ακόμα η Ελληνική Αντίσταση κατά του φασισμού αναγνωρισθεί από την Ελληνική Πολιτεία. Και υπήρχε το παρανοϊκό φαινόμενο στις τελετές τις επετείου του ΟΧΙ κατά του φασισμού όχι μόνο να απαγορεύεται αυστηρότατα να παρελάσουν και να καταθέσουν στεφάνια εκείνοι που τσάκισαν τους φασίστες, αλλά και να απαγορεύεται επίσης και κάθε άλλη αντιστασιακή εκδήλωση οπουδήποτε. Ούτε καν η ύπαρξη οργανώσεων ή και γραφείων αντιστασιακών. Το λαϊκό κίνημα, βέβαια, δεν μπορούσε να το δεχθεί. Με πρωτοπορία τους επιζώντες αγωνιστές του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και της ΕΠΟΝ αναζητούσε τρόπους να σπάσει την απαγόρευση. Κάθε χρόνο την 28η Οκτωβρίου οι χώροι σε κάθε Δήμο, που μπορούσαν να γίνουν υπαίθριες εκδηλώσεις, πλημύριζαν από εκατοντάδες πάνοπλους αστυνομικούς, που τσάκιζαν κυριολεκτικά κάθε απόπειρα. Τα ΜΑΤ και οι ΚΛΟΥΒΕΣ άφηναν στους δρόμους δεκάδες αιμόφυρτους τραυματίες και μετέφεραν άλλους αιχμάλωτους αγωνιστές στην Ασφάλεια.
Ο λαός, όμως, βρήκε τελικά κάποιες λύσεις. Στο Βύρωνα στις 28 Οκτωβρίου 1978, επί Δημάρχου Θεόφιλου Φατσέα και σε προσυνεννόηση μαζί του, αρκετοί θαρραλέοι αντιστασιακοί κρυμμένοι μέσα στο πλήθος των πεζοδρομίων, την κατάλληλη στιγμή, όταν περνούσε η παρέλαση, «πετάχτηκαν» αιφνιδιαστικά στο δρόμο συντεταγμένοι, στεφάνωσαν το μνημείο καταχειροκροτούμενοι από το λαό και έκαναν για λίγο τη δική τους θριαμβευτική παρέλαση με τα δικά τους συνθήματα.
Στη συνέχεια εξαφανίστηκαν όλοι μαζί μέσα στο πλήθος. Και τότε ο λαός τους αγκάλιασε πριν η αστυνομικοί προλάβουν να τους εντοπίσουν. Ανάμεσά τους θυμάμαι τους Δημοτικούς Συμβούλους της παράταξης του Δημάρχου Θεόφιλου Φατσέα, Κώστα Θεολογίτη και Τούλα Πρασσά και τους Μανώλη Μπούρμπουλα, Ντίνο Παπαδάκη, Λευτέρη Λουκά, Γιάννη Δεσποτίδη κ.ά.
Μια τέτοια παρέλαση είχε όντως και νόημα και περιεχόμενο.
>>> Ο πίνακας είναι έργο του Γιάννη Γαΐτη, με τίτλο «Παρέλαση». (1974)
