Ο καταστατικός μύθος του ατομικισμού έχει τις ρίζες του στην Ευρώπη του 18ου αιώνα, όταν αρκετοί θαρραλέοι στοχαστές έσπασαν τα δεσμά της θρησκευτικής καταπίεσης και έθεσαν ως στόχο την αυτονομία, την έκφραση και την ολοκλήρωση ενός πραγματικού εαυτού.
Από τότε πολύ νερό κύλησε στο αυλάκι και οι θεωρίες του νεοδαρβινισμού και του νεοφιλελευθερισμού περιόρισαν αυτή την έννοια στο στενό πλαίσιο ενός βιολογικού και κοινωνικού ανταγωνισμού, εντός του οποίου κάθε ένας και κάθε μια δίνει τον δικό του/της «ατομικό αγώνα για την ύπαρξη» (Μαρξ).
Παρ’ όλα αυτά και παρά την προσπάθεια του σύγχρονου καπιταλισμού να εξατομικεύσει τους ανθρώπους μέσα στην παραγωγή και τη διανομή των αγαθών –με τις εργασιακές σχέσεις α λα Χατζηδάκη στα καθ’ ημάς–, νέες μορφές αλληλεγγύης και διασυνδεσιμότητας των ατόμων αναδύθηκαν τόσο μέσα στη δεκαετή κρίση όσο και σήμερα.
Συσσίτια κοινωνικών χώρων, στήριξη αστέγων, προσφορά μέσω ΜΚΟ και οικογένειας, κίνημα κατά των πλειστηριασμών και πολλές άλλες μορφές κράτησαν όρθιο την τελευταία δεκαετία ένα κομμάτι της κοινωνίας που διαφορετικά θα είχε «γονατίσει» χωρίς ελπίδα ανάκαμψης.
Σήμερα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συγκροτούν κοινότητες διαφόρων ειδών, προσφέροντας επικοινωνία, επαφή και στήριξη στους νέους, αλλά και βοηθούν στην οργάνωση θεματικών διαμαρτυριών ανά περίπτωση.
Φυσικά δεν είναι όλα ρόδινα, καθώς σε αρκετές περιπτώσεις γίνονται και οι φορείς μετάδοσης θεωριών συνωμοσίας ή χώροι από τους οποίους η Ακροδεξιά «ψαρεύει» υποψήφια θύματα της προπαγάνδας της. Αντιεμβολιαστές, εθνικιστές και φασίστες διακινούν μέσω αυτών τις ψευδοθεωρίες τους, παραπλανώντας τους αφελείς και τους ανυποψίαστους.
Η μεγάλη μοτοπορεία κόντρα στην αυθαιρεσία του νόμου Χατζηδάκη και την εκμετάλλευσή του από την eFood ήταν μια κίνηση ενάντια στην επιχείρηση εξατομίκευσης των ντελιβεράδων και αλλαγής των εργασιακών τους σχέσεων. Ανάλογες νομικές νίκες σε χώρες της Ευρώπης ενάντια στα ατομικά συμβόλαια για τους οδηγούς της Uber μπορεί να αποτελούν μάχες οπισθοφυλακής, αλλά δεν παύουν να δείχνουν ότι υπάρχει και ο δρόμος της αντίστασης.
Ο επιφανής Αμερικανός κοινωνιολόγος Ρίτσαρντ Σένετ, στο βιβλίο του «Ο ελαστικοποιημένος άνθρωπος» (Εκδόσεις Πεδίο), περιγράφει την προσπάθεια του «νέου καπιταλισμού» να διαβρώσει τον ανθρώπινο χαρακτήρα (ο πρωτότυπος τίτλος είναι «The corrosion of character») και παράλληλα μελετά τις συνέπειες της ελαστικοποίησης των εργασιακών σχέσεων στη ζωή των υποκειμένων.
Ο Σένετ λέει ότι ο άνθρωπος μέσω αυτών των εργασιακών σχέσεων δεν μπορεί να οικοδομήσει μια μακροπρόθεσμη αφήγηση για τη ζωή του, την οποία αναγκάζεται να ξεκινά διαρκώς από την αρχή, αλλάζοντας συνεχώς εργασία, επιχειρήσεις και τόπους.
Οι συνέπειες είναι εξαιρετικά σοβαρές, καθώς οι άνθρωποι αισθάνονται χωρίς ρίζες, χωρίς ιστορία και μετέωροι. Και, περισσότερο, αισθάνονται κορόιδα, γιατί ενώ είναι στην πραγματικότητα απλοί εργαζόμενοι, τους χρίζουν αυθαίρετα και με σκοπιμότητα «συνεργάτες», «αυτοαπασχολούμενους» και «επιχειρηματίες».
Απαίτηση της αγοράς αποτελεί να είναι «ανοιχτοί στην αλλαγή», πάντα όμως εις βάρος τους. Η ανημπόρια, το αίσθημα εξατομίκευσης και «αυτονόμησης του εαυτού» είναι συντριπτικά και ροκανίζουν όχι μόνο το σώμα με τις ατέλειωτες ώρες εργασίας, αλλά και την ψυχή μέσω της αλλοτρίωσης, καθώς η αλλαγή δεν έρχεται ως αποτέλεσμα προσωπικής επιλογής, αλλά επιβάλλεται απ’ έξω και βίαια.
Κάθε «στιγμή» αντίστασης, κάθε «όχι», κάθε συλλογική κινητοποίηση ρίχνει λίγη άμμο στα γρανάζια αυτής της μηχανής και προσφέρει ένα αίσθημα δικαίωσης στους κατά τα άλλα «επιχειρηματίες του εαυτού τους».
Πηγή Efsyn Γράφει ο Τάσος Τσακίρογλου
